Domene | Spletno gostovanje | Reseller gostovanje | EMAIL gostovanje
SSL certifikati | Spletne aplikacije na klik | Brezplačna spletna stran (Website Builder) | WordPress gostovanje
Spletne strani, brezplačna izdelava in namestitev | Poceni letalske karte | Letalske karte | Poceni hoteli

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Evo posto ovde ima ljudi koji znaju engleski prenosim tekst Michaela Linda koji demistifikuje sve tabue o slobodnoj trgovini...

Free Trade Fallacy

Rich countries didn't follow free trade rules when they were developing. They now insist: do as we say

By Michael Lind

According to the Washington consensus which governed thinking about global economic development during the 1980s and 1990s, the only way for poor countries to catch up with the US, the EU and Japan was to adopt policies of free trade and free investment. This prescription, however, produced rather discouraging results. Shock therapy failed in post-communist Russia and eastern Europe, while the liberalisation of capital flows was a big factor in the Asian financial crisis. Moreover, the data is now in and it turns out that most third world countries grew faster before they abandoned industrial policy tools like import substitution tariffs than in the period in which they followed the advice of the IMF, the World Bank and free-trade evangelists like Jeffrey Sachs, Jagdish Bhagwati and Paul Krugman.

The failure of free-trade globalism to help the developing world has not been an accident, according to Ha-Joon Chang, an economist at Cambridge University. He argues that the rules of the world economy are designed not to help poor countries develop into modern economies, but to lock in the advantages of the present industrial leaders. The US and other advanced industrial countries are not only selfish but hypocritical. They would deny to newly-industrialising countries the very practices that they used in the past to become economic superpowers.

"When they were in catching-up positions, the now-developed countries protected infant industries, poached skilled workers... and wilfully violated patents and trademarks," Chang observes. "Once they joined the league of the most developed nations, they began to advocate free trade and prevented the outflow of skilled workers and technologies; they also became strong protectors of patents and trademarks... the poachers turned gamekeepers."

Both recent and more remote history undermines the free trade dogma: "All countries, but especially developing countries, grew much faster when they used 'bad' policies during the 1960-1980 period than when they used 'good' ones during the following two decades," argues Chang. Inasmuch as the "bad" policies like infant industry protection and non-tariff barriers were used successfully to industrialise Britain, the US, Germany, Japan and others, Chang concludes that the developed countries "are in effect 'kicking away the ladder' by which they have climbed to the top." His metaphor comes from the German-American economist Friedrich List, who wrote in 1841: "It is a very common device that when anyone has attained the summit of greatness, he kicks away the ladder by which he has climbed up, in order to deprive others of the means of climbing up after him... Any nation which by means of protective duties and restrictions on navigation has raised her manufacturing power to such a degree of development that no other nation can sustain free competition with her, can do nothing wiser than to throw away these ladders of her greatness."

Coming from a conventional leftist critic of global capitalism, such an argument is likely to be dismissed. But Ha-Joon Chang is the assistant director of development studies at Cambridge and has worked as a consultant for the World Bank, the Asian Development Bank and other international organisations. He is the author of The Political Economy of Industrial Policy (1994) and editor of Joseph Stiglitz and the World Bank: The Rebel Within (2001). His new book Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, published by London's Anthem Press, is the most important book about the world economy to be published in years. It has not been widely reviewed but, if Chang is right, then not only the received wisdom about economic development but also the reputations of many economists are threatened.

Chang challenges orthodox economics as much in his approach as in his conclusions. Instead of engaging in mathematical elaborations of a priori axioms, he looks at history to determine what has worked. Chang notes that "the contemporary discussion on economic development policy-making has been peculiarly ahistorical." It is with good reason that many Anglo-American economics faculties have abolished courses in economic history. The study of the history of industrial capitalism is as fatal to free trade orthodoxy as the Hubble telescope is to the Ptolemaic theory of the universe.

Many things that educated people in the English-speaking world think that they know about economic history are, in fact, false. It is not true that there was a golden age of free trade ended by America's adoption of the much-reviled Smoot-Hawley tariff in 1930; a tariff which is unfairly blamed for the rise of fascism and the second world war-phenomena which originated, respectively, in the cultural trauma of the first world war and the geopolitical ambitions of Germany, Japan and Italy, rather than the depression. The school of thought in economic policy with the greatest global influence between the 1800s and the mid-20th century was not the laissez-faire "English School" of Adam Smith and David Ricardo but the rival school of economic nationalism, which is more accurately labelled as "strategic economics" because its prescriptions have been followed successfully by empires, trading blocs and city-states as well as nation states. In the US in the 1790s, the brilliant first secretary of the treasury, Alexander Hamilton, laid out a programme for the industrialisation of the country by means of infant-industry protection and other policies. Hamilton's programme was developed in the next generation by Henry Clay, under the name of "the American System," and implemented under Clay's disciple and admirer Abraham Lincoln and his successors during the period between the 1860s and the 1940s, when the US became the planet's leading manufacturing economy behind a high wall of tariffs.

The lessons of the "American school" of "national economy," transmitted to Germany by Friedrich List, formed the basis of state-sponsored industrialisation in Wilhelmine Germany. Moreover, during a visit to Germany in the 1870s, Toshimichi Okubo, one of the leaders of the Meiji Restoration, became acquainted with the Hamilton-List tradition. Returning to Japan, Okubo founded the ministry of home affairs, which promoted Japanese industry, and in 1874 issued an equivalent of Hamilton's 1791 Report on Manufactures, in the form of his influential Proposal for Industrial Promotion. By the early 20th century, then, the US, Germany and Japan had successfully used strategic economics to catch up with Britain and (in the case of the first two nations) to surpass it. Even Britain's dominions of Australia and Canada, emulating American and German practice rather than British theory, insisted on the right to use tariffs to keep out goods from Britain and establish their own industrial base.

Not that Britain had any right to complain. From the Tudors until the early 19th century, Britain used various protectionist devices to promote its own industries. The 18th-century prime minister Robert Walpole, remembered chiefly today as a corrupt politician pilloried by Alexander Pope, turns out, according to Chang, to have been an industrial-policy mastermind who inspired Alexander Hamilton. Only when Britain's industrial supremacy was secure did the British begin to promote free trade, in the hope of wiping out competitive industries in the US, continental Europe and elsewhere. Following the Napoleonic wars, which stimulated the growth of American manufacturing by suspending transatlantic trade, Lord Henry Brougham in 1816 told parliament: "It is well worthwhile to incur a loss upon the first exportation, in order by the glut, to stifle in the cradle, those rising manufactures, in the US, which the war had forced into existence, contrary to the natural course of things." The "natural course of things," according to British politicians and British theorists of free trade, required the US to supply Britain with agricultural goods and raw materials and to import, rather than make, all of its machinery and manufactured goods. John Adams wrote in 1819: "I am old enough to remember the war of 1745, and its end; the war of 1755, and its close; the war of 1775, and its termination; the war of 1812, and its pacification...The British manufacturers, immediately after the peace, disgorged upon us all their stores of merchandise and manufactures, not only without profit, but at certain loss for a time, with the express purpose of annihilating all our manufacturers, and ruining all our manufactories." In India and Ireland, the British imperial authorities actually outlawed the native textile industries.

Like Britain, the US protected and subsidised its industries while it was a developing country, switching to free trade only in 1945, when most of its industrial competitors had been wiped out by the second world war and the US enjoyed a virtual monopoly in many manufacturing sectors. The revival of Europe and Japan by the 1970s eliminated these monopoly profits, and the support for free trade of industrial-state voters in the American midwest and northeast declined. Today, support for free-trade globalism in the US comes chiefly from the commodity-exporting south and west and from US multinationals which have moved their factories to low-wage countries like Mexico and China. Like 19th-century Britain, 21st-century America tells countries that are trying to catch up: do what we say, not what we did.

As a practical approach to economic policy based on historical experience rather than abstract theory, strategic economics is based on a simple insight. With the exception of raw materials, the location of industries is determined not by fixed advantage (either absolute or comparative) but by public policy or private entrepreneurialism. Cars and computers are made in Japan today because of decisions made by the Japanese government a few generations back; there is no reason in theory why they cannot be made in Kenya and Paraguay too, although comparative advantage once established can become powerfully self-reinforcing. Even agriculture can be undertaken anywhere, with the right technology. The idea that certain activities are "naturally" located in some countries and that the order of things is violated by government industrial policies is an 18th-century superstition.

It is often mistakenly assumed that neoclassical economics favours free trade, whereas strategic economics favours protectionism. In fact, strategic economics prescribes free trade, protectionism, or some mixture of the two, depending on a particular country's circumstances and level of industrialisation. According to the classical strategic economic theory of List and his followers, an agrarian country should export commodities and practice free trade, until it can afford to adopt protectionist, infant-industry policies. Then, once its industries, nurtured by tariffs, subsidies and other policies, have become competitive, the country should move away from protectionism and join other developed nations in liberalising trade at least among themselves. Instead of treating free trade as a panacea, strategic economics treats it along with protection as a policy instrument, to be used or abandoned in the interest of the polity.

Today's Anglo-American free market economics is an unstable compound. It combines perfectly sound analysis with a streak of utopian mysticism rooted in medieval notions about the providential role of trade in uniting the scattered resources of the earth. Economics as a discipline was only separated from moral philosophy and theology in the mid-19th century in Britain and the US. Richard Cobden popularised the slogan "free trade is the international law of God." The religiously-inspired cosmopolitanism underlying economic liberalism is clear from one of the founders of neoclassical economics, Alfred Marshall, who said that economics helps "us to understand the central plan of the Divine government of the world."

Limited to its proper task of identifying the costs and benefits of alternative policies, neoclassical economics does not necessarily favour one course of action over another. To the neoclassical economist who says, "Infant-industry protection reduces the theoretical efficiency of the global economy, considered as a whole," the policy maker in a developing country-the US in the 19th century, Malaysia today-can reply, "I agree; but I am concerned with the relative wealth and power of my country, not with the wellbeing of humanity in the abstract." Likewise, when the neoclassical economist points out that consumers will pay the price of import-substitution policies which force them to buy more expensive local goods rather than cheaper foreign goods, the policy maker can answer, "Yes, you are right. But, just as our citizens are taxed to support our military, so our consumers will be taxed by means of higher prices to support a high-tech manufacturing sector, in the interests of national security, economic independence and economic diversification." (Nothing prevents governments from paying compensation to citizens disadvantaged by state-sponsored industrialisation, although protectionist governments typically have not done so-just as liberalising governments have seldom compensated citizens hurt by free trade.)

Amongst the great economists who saw no contradiction between mainstream economic theory and strategic economic policy were Adam Smith, who argued for a national-security exception to free trade, JS Mill, who conceded the usefulness of infant-industry protection, and John Maynard Keynes, who famously wrote: "Ideas, knowledge, art, hospitality, travel-these are the things which should of their nature be international. But let goods be homespun whenever it is reasonably and conveniently possible."

The whole thrust of international economic management-including conditions for lending laid down by the IMF and World Bank-has been towards tariff and subsidy reduction. Indeed, over the past 50 years the average tariff on manufactured goods has fallen from about 50 per cent to less than 4 per cent. But, writes Chang: "With one or two exceptions (the Netherlands and Switzerland), the now-developed countries (NDCs) did not succeed on the basis of such a policy package. The policies they had used in order to get where they are now... are precisely those that the NDCs say the developing countries should not use because of their negative effects on economic development."

It is true that infant-industry policies of the kind that succeeded in the US, Japan and Germany-and more recently in Korea, Singapore and Taiwan-have failed in many countries, including Argentina and India. The failures are often considered to discredit strategic economic policies, although the failures of democracy in many of the same countries are never thought to discredit representative government. The point is that in selecting a development strategy a country should have a choice.

This does not mean that the world should discard the existing machinery of global economic management. Indeed, a free-for-all might benefit the economically-strong and make life even harder for developing countries. But if Chang is right-and he is supported by some other heavyweight economists such as Dani Rodrick and Paul Bairoch-officials at the WTO, IMF and World Bank should allow developing countries greater flexibility in tailoring their economic strategies to their particular needs, at the expense, if necessary, of general rules.

Will audiences at Davos soon flock to seminars on import substitution, and giggle and snort at references to that discredited cure-all, free trade? Unlikely. The Anglophone media remain thoroughly Cobdenite, and US economics faculties are endowed by people with a stake in the maintenance of laissez-faire orthodoxy. Still, for the first time in a decade in elite circles, the failure of that orthodoxy to make good on its promises has made criticism of its premises acceptable.

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Ha Džun Čang (Ha Joon Chang)

Razvijeni nikad nisu radili ono što savetuju nerazvijenim

Posle pucanja tržišta hipotekarnih kredita u SAD, svet se našao u krizi čiji se ishod ne da predvideti a koja se uglavnom poredi sa Velikom depresijom koja je usledila posle sloma njujorške berze 1929. godine. Dok vlade SAD i EU posežu za merama do juče nezamislivim u neoliberalnim ekonomijama, poput nacionalizacije propalih banaka i osiguravajućih društava i upumpavanja ogromnih količina novca u posrnule berze, ekonomski analitičari širom sveta počinju da postavljaju pitanje: Da li je ovo kraj neoliberalizma, ekonomske filozofije koja je vladala svetom protekle tri decenije? Da li se država na velika vrata vraća regulisanju tržišta, koje je početkom osamdesetih prepustila samom sebi u veri da će ono na najbolji način upravljati sobom?

Pred čitaocima NIN-a su izvodi iz knjige južnokorejskog ekonomiste Ha-Džun Čanga “Loši Samarićani: Mit o slobodnoj trgovini i tajna istorija kapitalizma” u kojoj on pokazuje kako su se „bogate nacije loših Samarićana“ (kao kontrast biblijskom dobrom Samarićaninu), prvenstveno SAD i zemlje zapadne Evrope, obogatile i tehnološki uznapredovale koristeći metode koje danas uskraćuju zemljama u razvoju. Nasuprot provereno uspešnoj „nacionalističkoj politici“ zaštite sopstvene industrije i tržišta, preko organizacija poput Međunarodnog monetarnog fonda i Svetske banke, nameću im neoliberalni koncept otvorenog tržišta i potpunog povlačenja države iz ekonomije. Koncept koji je (dosad) odgovarao onima koji su već bogati i sposobni za tržišnu utakmicu, ali je poguban za nedovoljno razvijene.

Čang, treba i to reći, nije anarhistički marginalac, kako bi možda moglo da se pomisli; od 1990. godine predaje ekonomiju na Univerzitetu Kembridž, radio je za Ujedinjene nacije, Svetsku banku i Azijsku banku za razvoj. U komentaru ove knjige, nobelovac Džozef Štiglic kaže: “Pametna, živopisna i provokativna knjiga koja nam donosi uverljive nove poglede na globalizaciju.”
Srbija se u ovoj knjizi ne spominje, ali sve što je rečeno, nažalost, sasvim je primenljivo i na našu zemlju. Od gašenja domaćih banaka, ubrzane privatizacije, održanja niske inflacije i monetarne discipline, pa sve do najaktuelnijeg, ukidanja carina i potpunog otvaranja srpskog tržišta za proizvode iz EU. Ako je Čang u pravu, sve to nam neće doneti ništa dobro.

Kako pobeći od siromaštva? Ha-Džun Čang podseća na situaciju u sopstvenoj zemlji, Južnoj Koreji: „1961. godine, osam godina po završetku bratoubilačkog rata sa Severnom Korejom, godišnji prihod Južne Koreje bio je 82 dolara po stanovniku. Prosečni Korejac zarađivao je upola manje od prosečnog stanovnika Gane (179 dolara). Polovina južnokorejske industrije i preko 75 odsto njene železničke mreže bili su uništeni u ratu. Interni izveštaj USAID-a iz 50-ih godina proglasio je Koreju za ’rupu bez dna’. U to vreme, glavni izvozni artikli zemlje bili su tungsten, riba i ostale primarne sirovine.“
„Koreja, jedno od najsiromašnijih mesta na svetu, bila je žalosna zemlja u kojoj sam se rodio 7. oktobra 1963. godine. Danas sam građanin jedne od bogatijih, ako ne i najbogatijih, država na svetu. Tokom mog života per capita prihod u Koreji porastao je oko 14 puta, mereno kupovnom moći stanovnika. Velikoj Britaniji trebalo je više od dva veka (između kasnog XVIII veka i danas) a Sjedinjenim Državama oko vek i po (između 1860-ih i danas) da postignu isti rezultat.
Kako je ovakvo ’čudo’ uopšte bilo moguće?

Većini ekonomista čini se da je odgovor sasvim jasan. Koreja je uspela jer je poštovala diktate slobodnog tržišta. Prihvatila je principe čvrste valute (niska inflacija), male vlade, privatnog preduzetništva, slobodne trgovine i otvorenosti prema stranim investicijama. Ovakav pogled poznat je kao neoliberalna ekonomija.

Neoliberalna ekonomija je osavremenjena verzija liberalne ekonomije Adama Smita, ekonomiste iz 18. veka, i njegovih sledbenika. Prvi put se pojavila tokom 1960-ih, da bi počev od 1980-ih godina postala dominantna ekonomska filozofija. Liberalni ekonomisti XVIII i XIX veka verovali su da je nesputana konkurencija na slobodnom tržištu najbolji način da se organizuje ekonomija, zato što primorava svakoga na maksimalno efikasno poslovanje. Državne intervencije proglašene su štetnim zato što umanjuju pritisak od konkurencije ograničavanjem dolaska potencijalnih konkurenata, bilo kroz uvozne barijere ili stvaranjem monopola. Neoliberalni ekonomisti podržavaju određene postupke koje stari liberali nisu – najbitniji su određeni oblici monopola (kao što su patenti ili monopol centralne banke na štampanje novca) i demokratski oblik političke vladavine. Ali generalno, oni dele oduševljenost starih liberala otvorenim tržištem.

Neoliberalna politika u odnosima sa zemljama u razvoju sprovodi se uz podršku alijanse bogatih zemalja, predvođenih Sjedinjenim Državama, a preko „Nesvetog trojstva“ međunarodnih ekonomskih organizacija koje ove zemlje u velikoj meri kontrolišu – Međunarodnog monetarnog fonda (MMF), Svetske banke i Svetske trgovinske organizacije (WTO). Bogate vlade koriste svoje budžete za pomoć i pristup njihovim domaćim tržištima kao šargarepe, da nateraju zemlje u razvoju da prihvate neoliberalnu ekonomsku politiku. Ovo se ponekad čini zbog koristi određenih kompanija koje lobiraju, ali najčešće da bi se u zemlji u razvoju stvorili prijateljski uslovi za stranu robu i investicije uopšte. Uloga MMF-a i Svetske banke je u tome što zajmove koje dodeljuju, uslovljavaju prihvatanjem neoliberalne politike u zemlji koja je u pitanju. WTO pak daje doprinos time što donosi trgovinska pravila koja promovišu slobodnu trgovinu u oblastima u kojima su bogate zemlje jače, ali ne i tamo gde su slabije (npr. poljoprivreda i tekstilna industrija).

Ove vlade i međunarodne organizacije potpomognute su i armijom ideologa. Zajedno, ova različita tela i pojedinci čine moćnu propagandnu mašinu, finansijsko-intelektualni kompleks iza koga stoje novac i moć.

Ovaj neoliberalni establišment želi da poverujemo da je Koreja, tokom svojih čudesnih godina između 60-ih i 80-ih, sprovodila neoliberalnu razvojnu strategiju. Stvarnost je, međutim, sasvim drugačija. Koreja je, zapravo, tokom ovih decenija gajila nekoliko novih industrija koje je vlada odabrala u konsultaciji s privatnim sektorom, kroz carinsku zaštitu, subvencije i druge oblike vladine podrške, sve dok te industrije nisu ’porasle’ dovoljno da izdrže međunarodnu konkurenciju. Vlada je bila vlasnik svih banaka, tako da je mogla da upravlja životnom tečnošću biznisa – kreditima.
Takođe, korejska vlada striktno je kontrolisala strane investicije, dočekujući ih raširenih ruku u određenim sektorima, dok ih je istovremeno potpuno zabranjivala u drugim, u zavisnosti od nacionalnog razvojnog plana.
Popularni utisak o Koreji kao ekonomiji slobodne trgovine stečen je zbog njenih izvoznih uspeha. Ali izvozni uspeh ne zahteva slobodnu trgovinu, kao što su to pokazali i Japan i Kina.

Korejsko ekonomsko čudo bilo je rezultat pametne i pragmatične mešavine tržišnih podstreka i državnog upravljanja. Korejska vlada nije ukinula tržište kao što su to učinile komunističke zemlje. Ipak, nije imala ni slepu veru u slobodno tržište. Iako je tržište shvatila ozbiljno, korejska strategija prepoznala je da zakoni tržišta često moraju da budu ispravljani državnim intervencijama.
Koreja nije izuzetak. Praktično sve razvijene države današnjice, uključujući Britaniju i SAD, navodne postojbine slobodnog tržišta i slobodne trgovine, obogatile su se politikom koja je suprotna ortodoksnom neoliberalizmu. Britanija i SAD nisu dom slobodne trgovine; zapravo, obe su zadugo bile zemlje koje su najviše štitile svoje tržište.

Zašto, onda, bogate zemlje ne preporuče zemljama u razvoju strategije koje su im tako dobro poslužile? Zašto im, umesto toga, nude izmišljotine o istoriji kapitalizma?

Godine 1841. nemački ekonomista Fridrih List kritikovao je Britaniju da drugim zemljama propoveda slobodnu trgovinu, dok je svoju ekonomsku premoć ostvarila kroz visoke carine i ekstenzivne subvencije. Optužio je Britance da ’izmiču merdevine’ uz koje su se sami popeli da bi dostigli vodeću ekonomsku poziciju na svetu.

Istorija kapitalizma je totalno promenjena tako da mnogi u razvijenom svetu i ne percipiraju istorijski duple standarde u vezi s preporučivanjem slobodne trgovine i slobodnog tržišta zemljama u razvoju. Najboljima su se pokazale one ekonomije koje su se otvarale selektivno i postepeno. A rast je usporen u poslednje dve i po decenije, kada su se tržišta oslobodila i granice otvorile.“
Ha-Džun Čang podseća na primer japanske Tojote. Proizvodnjom automobila počela je da se bavi 1933. godine, šest godina kasnije japanska vlada isterala je sa tržišta Dženeral motors i Ford; 1949. godine vlada Japana izbavila je Tojotu – koja je tada pravila automobil za sprdnju, poput našeg „juga“ - iz dugova u koje je zapala novcem centralne banke. „Danas, japanski automobili smatraju se prirodnim kao i francusko vino, ali pre manje od 50 godina većina ljudi, uključujući mnoge Japance, smatrala je da japanska automobilska industrija jednostavno ne treba da postoji.

Da je japanska vlada tokom 60-ih sprovodila neoliberalnu ekonomsku politiku, „leksusa“ (luksuzni model Tojote) ne bi ni bilo. U najboljem slučaju, Tojota bi bila mlađi partner nekog zapadnog proizvođača automobila, ili još gore, ne bi ni postojala. (...) Naša priča o Tojoti pokazuje da postoji spektakularni nesklad u istoriji globalizacije koju promovišu Tomas Fridman i njegove (neoliberalne) kolege.“

Ha-Džun Čang suprotstavlja „zva-ničnu“ i „pravu“ istoriju globalizacije. Prema „zvaničnoj“, Britanija je prva usvojila principe slobodnog tržišta i trgovine, u XVIII veku. Do sredine XIX veka ovakva ekonomska politika i britanski uspeh pokazali su se superiornim, pa su i ostale države počele da liberalizuju svoja tržišta, uporedo s deregulacijom domaćih ekonomija. Liberalni svetski poredak bazirao se na „laissez-faire ekonomskoj politici kod kuće; niskim barijerama na međunarodni protok robe, kapitala i radne snage; i na makroekonomskoj stabilnosti, garantovanoj stabilnim novcem, niskom inflacijom i balansiranim budžetima.“

Sistem je uzdrman posle Prvog svetskog rata kada su, zbog poljuljane svetske ekonomije, države ponovo počele da dižu trgovinske barijere. Konačno, Drugi svetski rat uništio je sve ostatke „prvog svetskog liberalnog poretka“.

Početkom 80-ih dolazi do uspona neoliberalizma, koji počinju da prihvataju i zemlje u razvoju, napuštajući dotadašnju lošu politiku zaštite svog tržišta i državnog protekcionizma. „Kruna ovog trenda ka globalnoj integraciji bila je pad komunizma 1989. godine.“

Priču o „pravoj istoriji globalizma“ Ha-Džun Čang počinje podsećanjem na to kako je Hongkong dospeo pod britansku upravu, posle Opijumskog rata i Sporazuma u Nankingu 1842. godine: „Rastuća britanska želja za čajem izazvala je veliki trgovinski deficit s Kinom. U očajničkom pokušaju da smanji jaz, Britanija je počela da izvozi opijum iz Indije u Kini. Puki detalj, da je prodaja opijuma u Kini nelegalna, nije smeo da poremeti plemeniti cilj balansiranja knjiga. Kineski zvaničnici su 1841. godine zaplenili tovar nelegalnog opijuma, što je britanska vlada iskoristila kao povod za rat.“ U ratu je Kina teško poražena, izgubila Hongkong i, što je za priču o slobodnoj trgovini još i važnije, izgubila je i pravo da sama određuje carine na uvoz robe u Kinu. Carine na uvoz britanske robe u Kinu, tako, praktično su bile ukinute (iznosile su svega 3-5 odsto), a sličnu politiku tokom XIX veka Britanija je sprovodila i u odnosu na Japan, Persiju, Otomansko carstvo, južnoameričke države. To je, naravno, povoljno uticalo na britanski izvoz i industrijsku proizvodnju, ali je kolonijalizmom nametnuta „slobodna trgovina“ ovih država sa Britanskom imperijom u njima izazvala, praktično, potpunu stagnaciju (godišnji rast od svega 0,4 odsto, manje i od Afrike u to vreme).

Pošto je pokazao koliko je slobodno funkcionisao „prvi svetski liberalni poredak“, Ha-Džun Čang prelazi na moderno doba. Istina je, kaže, da su razvijene zemlje između 50-ih i 70-ih značajno snizile carinske barijere, ali su takođe „koristile mnoge druge metode nacionalističke ekonomske politike da bi pospešile sopstveni ekonomski razvoj – subvencije, kompanije u državnom vlasništvu, vladino upravljanje bankarskim kreditima, kontrola kapitala... Kada su počeli da primenjuju neoliberalne programe, njihov rast je usporen. Tokom 60-ih i 70-ih, per capita prihod u bogatim zemljama rastao je 3,2 odsto godišnje, ali je ova stopa u naredne dve decenije značajno opala, na 2,1 odsto.“

Ni u zemljama u razvoju „loša stara vremena“, pre uvođenja neoliberalnih strategija, „uopšte nisu bila loša. Tokom 60-ih i 70-ih, u vreme ’pogrešne’ politike protekcionizma i državnog intervencionizma, per capita prihod u zemljama u razvoju rastao je 3 odsto godišnje. Ovo je bio period ’Industrijske revolucije u Trećem svetu’. Od 80-ih, pošto su usvojili neoliberalnu politiku, rast je upola manji (1,7 odsto). Prosečna stopa privrednog rasta u zemljama u razvoju bila bi i manja ako isključimo Kinu i Indiju.“

Ovo usporavanje privrednog rasta najuočljivije je u Južnoj Americi – svega jedna trećina u odnosu na „loša stara vremena“ – koja je bila i najrevnosnija u primeni neoliberalne ekonomske politike. „Što se tiče Afrike, njen per capita prihod rastao je sporo čak i tokom 60-ih i 70-ih (1-2 odsto godišnje). Ali, od 80-ih, region je doživeo pad životnog standarda. Ova činjenica predstavlja tešku optužnicu na račun neoliberalne ortodoksije, budući da su većinom afričkih ekonomija u poslednjih četvrt veka praktično upravljali MMF i Svetska banka.“
S druge strane, ekonomski uspesi Kine i Indije pokazuju „važnost strateške, pre nego bezuslovne integracije u globalnu ekonomiju, baziranu na nacionalističkoj viziji. Kao SAD sredinom XIX veka, ili Japan i Koreja sredinom XX, Kina je koristila visoke carine (preko 30 odsto) da bi izgradila sopstvenu industrijsku bazu. Istina, s većom dobrodošlicom je prihvatala strane investicije nego Japan ili Koreja, ali je ipak postavila ograničenja stranog vlasništva i obaveze kupovine robe od lokalnih proizvođača“.
Čile je, pak, primer uspešne primene neoliberalnih metoda. Ipak, „postoji velika sumnja u održivost razvoja Čilea. Tokom prethodne tri decenije zemlja je ostala bez većine proizvodne industrije i postala je izuzetno zavisna o izvoz prirodnih sirovina“.

„Da sumiramo: istina o globalizaciji posle 1945. godine skoro je potpuno suprotna od zvanične istorije. Tokom perioda kontrolisane globalizacije poduprte nacionalističkom politikom između 50-ih i 70-ih svetska ekonomija, naročito u zemljama u razvoju, rasla je brže, bila je stabilnija i imala je pravedniju distribuciju prihoda nego u poslednje dve i po decenije nekontrolisane neoliberalne globa-lizacije.“

Ko upravlja svetskom ekonomijom, pita se Ha-Džun Čang.

„Razvijene zemlje primoravaju zemlje u razvoju da usvoje određena ekonomska rešenja i načine ponašanja, uslovljavajući time dobijanje strane pomoći, ili im nude preferencijalne trgovinske sporazume u zamenu za ’dobro ponašanje’ (usvajanje neoliberalne politike). Još važnije, međutim, jesu akcije multilateralnih organizacija kao što je ’Nesveto trojstvo’ – MMF, Svetska banka i WTO.“

MMF i Svetsku banku osnovali su saveznici 1944. godine u Breton Vudsu u Nju Hempširu (SAD), te se zato ponekad nazivaju i Breton Vuds institucije (BWIs); MMF pozajmljuje novac državama da bi izbalansirale deficite, dok je Svetska banka osnovana da bi pomogla rekonstrukciju ratom uništenih evropskih zemalja i infrastrukturni razvoj novih, postkolonijalnih država. Posle 1982. godine i dužničke krize „trećeg sveta“, međutim, „uloga MMF-a i Svetske banke dramatično se menja“. Ukratko, obe organizacije izlaze iz svog prvobitnog mandata, a mešanje u ostale, neekonomske sfere, pravdaju time što neuspeh u drugim oblastima utiče na ekonomski (ne)uspeh i primorava države da od njih pozajmljuju novac. „No, po tom principu, ne postoji deo našeg života u koji BWIs ne bi smele da se umešaju. Po ovoj logici, MMF i Svetska banka trebalo bi da uslovljavaju baš sve, od etničke integracije i ravnopravnosti polova do uspostavljanja drugačijih kulturnih vrednosti.“

„U početku, MMF je postavljao uslove samo u vezi sa pitanjima poput, recimo, devalvacije nacionalne monete. Ali onda su počeli da postavljaju uslove oko budžeta, objašnjavajući da su budžetski deficiti glavni uzrok problema. To je onda dovelo do zahteva za privatizacijom državnih preduzeća, uz objašnjenje da su gubici ovih preduzeća važan uzrok budžetskih deficita u mnogim zemljama u razvoju. Pošto je sve povezano sa svime drugim, bilo šta može da posluži kao uslov.“
„Da stvar bude još i gora, bogate nacije `loših Samarićana` svoje doprinose paketima MMF-a često uslovljavaju time što od zemlje-dužnika traže da usvoji ekonomsku politiku koje ne služi za sređivanje sopstvene ekonomije, već interesima bogatih zemalja koje pozajmljuju novac. Pošto je pročitao ugovor koji je Koreja 1997. godine sklopila s MMF-om, jedan razjareni posmatrač je prokomentarisao: ’Neke odredbe plana MMF-a istovetne su onome što su SAD i Japan dugo pokušavale da nametnu Koreji. (...) Reč je o zloupotrebi moći MMF-a, koji je primorao Koreju u trenutku slabosti da prihvati trgovinsku i investicionu politiku koju je prethodno odbijala.’ Ovo nije rekao neki antikapitalistički anarhista, već Martin Feldstin, konzervativni ekonomista sa Harvarda koji je bio glavni ekonomski savetnik Ronalda Regana.“
Struktura odlučivanja u MMF-u i Svetskoj banci je, naime, takva da njihova pristrasnost bogatim zemljama i njihovim interesima nije nikakvo čudo. „Odluke se donose prema udelu koji određena država ima u kapitalu (drugim rečima, sistem glasanja je jedan dolar - jedan glas).“ A SAD, zahvaljujući svom udelu od 17,35 odsto, praktično imaju pravo veta u 18 najvažnijih oblasti, u kojima je za donošenje odluke potrebna većina (u kapitalu) od 85 odsto. „Zbog toga, SAD mogu da ulože veto na svaku odluku koja im se ne dopada.“
Da bi odgovorili na kritike, Svetska banka i MMF reagovali su tako što su, pored ostalog, otvorili dijalog sa nevladinim organizacijama (NVO). „Ali uticaj ovih konsultacija je, u najboljem slučaju, marginalan. Štaviše, kada je sve veći broj
NVO-a u zemljama u razvoju indirektno finansiran od Svetske banke, vrednost ovih dijaloga postaje još sumnjivija.“

„Takođe, rastuća tendencija u zemljama u razvoju, da na ključne ekonomske pozicije postavljaju bivše nameštenike Svetske banke i MMF-a, dovodi do ’rešenja’ problema koja su upadljivo slična rešenjima Breton Vuds institucija.“
U WTO, za razliku od MMF-a i Svetske banke, odluke se donose glasanjem (jedna zemlja - jedan glas). „Nažalost, u praksi, nikad se ne glasa, a organizaciju u suštini vodi oligarhija sastavljena od malog broja bogatih zemalja.“ Svi važni pregovori vode se u tzv. Zelenim sobama, u koje se ulazi samo s pozivnicom. „Pozvane budu samo bogate zemlje i neke velike zemlje u razvoju koje ne mogu da se zanemare, poput Indije i Brazila. Bilo je slučajeva, naročito tokom ministarskog sastanka u Sijetlu 1999. godine, da su delegati nekih zemalja u razvoju, koji su u Zelenu sobu pokušali da uđu bez pozivnice, fizički izbačeni napolje.“

„Margaret Tačer, britanska premijerka koja je predvodila neoli-beralnu kontrarevoluciju, jednom prilikom je kritike odbacila re-čima: ’Nema alternative’. Duh ovog objašnjenja – poznat kao TINA (There Is No Alternative) – prožima način na koji `loši Samarićani` predstavljaju globalizaciju. (...) Postoje, međutim, mnoge alternative neoliberalnoj globalizaciji koja se danas sprovodi.“

Kako su se bogate zemlje obogatile, pita se Ha-Džun Čang u poglavlju naslovljenom „Dvostruki život Danijela Defoa“. Čuveni engleski pisac, autor „Robinzona Krusoa“ i „Mol Flanders“, autor je i zaboravljenog dela iz ekonomije, „Plan engleske trgovine“, u kome je opisao kako su Tjudori, „naročito Henri VII i Elizabeta I, koristili protekcionizam, subvencije, monopole, industrijsku špijunažu i druge vidove vladine intervencije da bi razvili englesku industriju vune – evropsku high-tech industriju svog doba“. Bez ovih metoda, „bilo bi veoma teško, ako ne i nemoguće, da se Britanija od izvoznika sirovina pretvori u evropski centar te visoko tehnološke industrije. ’Plan’ razbija u paramparčad osnovni mit kapitalizma da je Britanija uspela zato što je prva otkrila put do napretka – slobodno tržište i slobodnu trgovinu. (...) U ’Planu’, Defo jasno pokazuje da nije slobodno tržište, već vladin protekcionizam i subvencije, ono što je razvilo britansku proizvodnju vune.“

Istovetno se postupalo i posle Tjudora. Robert Valpol, prvi britanski premijer (1721-42), na početku mandata doneo je set zakona „koji su u suštini bili namenjeni zaštiti britanske proizvodne industrije od strane konkurencije, a istovremeno su britansku industriju subvencionisali i ohrabrivali je da izvozi. (...) Ovakva rešenja upadljivo su slična onima koje su primenile ’čudesne’ ekonomije istočne Azije, kao što su Japan, Koreja i Tajvan, posle Drugog svetskog rata.“
Što se pak Britanije tiče, ona je „sve do sredine XIX veka ostala visokoprotekcionistička zemlja“ – prosečne carinske stope u Britaniji bile su 45-55 odsto, naspram 6-8 u Holandiji, 8-12 u Nemačkoj i Švajcarskoj i oko 20 odsto u Francuskoj. Takođe, Britanija je zabranila svojim kolonijama da izvoze robu koja bi mogla da bude konkurentna robi proizvedenoj u matici, poput proizvoda od pamuka iz Indije i od vune iz Irske i Amerike. Štaviše, ohrabrivana je proizvodnja primarnih sirovina u kolonijama, subvencijama za njihov izvoz i ukidanjem carina za uvoz sirovina u Britaniju. „(Valpol) je hteo da se osigura da će kolonije ostati na proizvodnji primarnih sirovina i da se nikad neće uzdići da budu konkurencija britanskim proizvođačima.“
Protekcionizam u Britaniji napušten je tek kada je tamošnja industrija postala međunarodno konkurentna. „Bez protekcije, dobar deo britanske industrije bio bi zbrisan pre nego što bi uspeo da dosegne rivale u inostranstvu. Ali kad je britanska industrija postala međunarodno konkurentna, državna zaštita postala je manje neophodna i čak kontraproduktivna, jer bi industriju učinila samozadovoljnom i neefikasnom, kako je to primetio Adam Smit.“
Dok je bila britanska kolonija, Americi nije bilo dozvoljeno da carinama štiti nove industrije, i bilo joj je zabranjeno da izvozi proizvode koji bi mogli da budu konkurencija britanskim. Posle rata za nezavisnost, Aleksandar Hamilton, prvi ministar finansija SAD, 1791. godine Kongresu podnosi „Izveštaj o proizvodnji“: „Osnovna ideja bila je da zaostala zemlja kao što su SAD treba da zaštiti svoje ’industrije u ranom detinjstvu’ od strane konkurencije i gaji ih dok ne postanu sposobne da stoje na sopstvenim nogama.“ U „Izveštaju“, Hamilton je nabrojao niz mera za razvoj industrije u SAD, poput uvođenja carina za uvoz robe, pa i zabrane uvoza pojedinih proizvoda, subvencije, zabrane izvoza ključnih primarnih sirovina, razvoja finansijske i transportne infrastrukture... „Da je (Aleksandar Hamilton) danas ministar finansija neke zemlje u razvoju, MMF i Svetska banka sigurno ne bi pozajmili novac njegovoj zemlji, i lobirali bi za njegovu smenu.“

Hamiltonova politika visokih carina na uvoz robe u SAD (između 40 i 50 odsto) zadržala se kroz čitav XIX vek pa sve do 20-ih godina XX veka. „Uprkos tome što je bila najprotekcionističkija država na svetu u tom periodu, SAD su istovremeno bile i najbrže rastuća ekonomija. (...) Tek posle Drugog svetskog rata su SAD – sada s industrijskom premoći bez premca – liberalizovale svoju trgovinu i počele da zastupaju politiku slobodne trgovine. (...) Ipak, američka vlada nastavila je da potpomaže industriju na drugačije načine, naročito javnim finansiranjem istraživanja i razvoja (research and development, R&D). Između 50-ih i sredine 90-ih, vlada je finansirala između 50 i 70 odsto novca utrošenog za R&D, što je daleko više od proseka od oko 20 odsto u Japanu i Koreji. Bez federalnog finansiranja R&D, SAD ne bi bile u stanju da održe svoju tehnološku prednost nad ostatkom sveta u ključnim industrijama.“
Sličnu, preovlađujuću ulogu u zaštiti svoje industrije u periodu njenog razvoja imale su i vlade u Francuskoj, Nemačkoj, Japanu, Finskoj, Norveškoj, Italiji, Austriji... U Francuskoj, na primer, posle Drugog svetskog rata vlada je nacionalizovala ključne industrijske grane i kanalisala investicije kroz državne banke. „Da bi novim industrijama omogućila da dišu i rastu, vlada je održala visoke carine sve do 60-ih godina. Strategija se pokazala veoma dobrom, jer je do 80-ih Francuska postala tehnološki lider u mnogim oblastima.“ U Japanu carine nisu bile visoke, ali je uvoz bio strogo kontrolisan. Osim toga, u ključnim oblastima strane investicije jednostavno su bile zabranjene, a tamo gde su bile dozvoljene određen je maksimalni udeo stranog vlasništva (49 odsto) i obavezan udeo domaćih proizvoda koji mora da se koristi u proizvodnji.

„Praktično sve bogate zemlje današnjice (izuzetak su Holandija i Švajcarska) koristile su nacionalističke metode (carine, subvencije, restrikcije u trgovini s inostranstvom) da bi pospešile njihovu industriju u ranom detinjstvu. (...) Zagovornici slobodne trgovine moraju da objasne kako to da je slobodna trgovina objašnjenje uspeha bogatih zemalja današnjice, kada jednostavno skoro da i nije upražnjavana pre nego što su se te zemlje obogatile.“

„Istorija nam govori da su, u ranoj fazi razvoja, bukvalno sve uspešne zemlje upotrebile mešavinu protekcije, subvencija i regulative da bi pomogle svojim ekonomijama. Nažalost, još jedna od istorijskih lekcija je da bogate zemlje ’izmiču lestvice’ ostalima, kroz primoravanje siromašnih zemalja na slobodno tržište i slobodnu trgovinu. Već uspele zemlje ne žele da dobiju novu konkurenciju u zemljama koje bi upotrebile nacionalističke metode ekonomske politike, kakve su one same uspešno primenile u prošlosti. (...) Drugim rečima, istorijski, liberalizacija trgovine pre je ishod nego uzrok ekonomskog razvoja.“

Primer Meksika pokazuje da „slobodna trgovina ne funkcioniše“ – između 2001. i 2005. godine, meksički dohodak po stanovniku raste po „bednoj“ stopi od 0,3 odsto godišnje, uprkos NAFTA sporazumu o slobodnoj trgovini u Severnoj Americi i ogromnom i otvorenom tržištu SAD za meksičke proizvode. Nasuprot tome, između 1955. i 1982. godine, u periodu u kom je država rukovodila industrijalizacijom zemlje, per capita dohodak rastao je po stopi od 3,1 odsto godišnje. „Meksiko je naročito upečatljiv primer neuspeha zbog prerane liberalizacije, ali primera ima još. U Obali Slonovače, posle sniženja carina na 40 odsto 1986. godine, hemijska, tekstilna, obućarska i automobilska industrija bukvalo su propale. U Zimbabveu, posle trgovinske liberalizacije 1990, stopa nezaposlenosti je sa 10 skočila na 20 odsto.“
Liberalizacija je stvorila i dodatne probleme. Ukidanjem ili smanjivanjem carina budžeti država ostali su bez značajnog izvora prihoda. Umanjivanje privredne aktivnosti, uz povećanje nezaposlenosti, takođe je „skresalo“ budžetske prihode od poreza. Budući pod velikim pritiskom MMF-a da se održi budžetska stabilnost, države su bile primorane da učine sve što mogu da uštede novac – a to znači daleko manje novca uloženog u „vitalne oblasti kao što su obrazovanje, zdravstvena zaštita i infrastruktura, što je izuzetno štetno po dugoročni rast“.
Sve do osamdesetih godina prošlog veka bogate zemlje dopuštale su siromašnima značajan stepen protekcionizma i subvencija u odnosu na sopstvenu privredu. S administracijom Ronalda Regana u SAD, međutim, pristup je počeo da se menja, a tu promenu je najbolje izrazio sam Regan, zatraživši „nove i liberalnije sporazume sa našim trgovinskim partnerima – sporazume na osnovu kojih će oni u potpunosti otvoriti tržište i tretirati američke proizvode kao njihove sopstvene.“

I tako je nastala Svetska trgovinska organizacija, koja – „naizgled fer“ – propisuje jednaka pravila ponašanja svim članicama, nasuprot ranijem GATT režimu po kome su države-članice same birale koje će odredbe prihvatiti a koje ne. „Ali ako se udubimo u detalje, videćemo da pravila uopšte nisu ista za sve. Iako bogate zemlje imaju nisku prosečnu (carinsku) zaštitu, one sasvim disproporcionalno štite proizvode koje izvoze siromašne zemlje, posebno odeću i tekstil. Što znači da se, izvozeći na tržište bogatih zemalja, siromašne zemlje suočavaju sa višim carinama nego druge bogate zemlje. (...) Indija je 2002. godine vladi SAD platila više nego Britanija, uprkos tome što je indijska ekonomija jedva trećina britanske. Iste godine, Bangladeš je u carinama platio SAD skoro isto koliko i Francuska, uprkos tome što je veličina njihove ekonomije svega 3 odsto francuske.“ Još je gora situacija kod sporazuma poput TRIPS-a (Trade-related Intellectual Property Rights), gde se siromašne i zemlje u razvoju pojavljuju isključivo kao kupci (neophodne) intelektualne svojine bogatih zemalja. „Sve u svemu, u ime ’izjednačavanja pravila’, bogate nacije `loših Samarićana` stvorile su novi međunarodni trgovinski sistem koji je montiran u njihovu korist. (...) Kad bi stvarno želele da pomognu zemljama u razvoju da se razviju kroz trgovinu, bogate države trebalo bi da im dozvole asimetrični protekcionizam kakav je postojao između 50-ih i 70-ih godina.“
Ha-Džun Čang postavlja jeretičko pitanje: da li je strani kapital neophodan? Finci su dugo mislili da nije – tokom 30-ih zemlja je usvojila niz zakona koji su preduzeća sa stranim udelom vlasništva većim od 20 odsto proglasili za „opasna“. Tek 1987. je dozvoljeni procenat stranog vlasništva porastao na 40 odsto, „ali su ipak sve strane investicije morale da budu odobrene u Ministarstvu trgovine i industrije. Opšta liberalizacija stranih investicija usledila je tek 1993. godine, u sklopu priprema za ulazak u EU 1995.“
U načelu, budući da same često ne mogu da sakupe dovoljno sopstvenog novca za investicije, zemljama u razvoju od velike je koristi dodatni novac koji dolazi sa strane, od inostranih investicija. „Zemlje u razvoju treba da otvore svoja tržišta kapitala, govore `loši Samarićani`, da bi takav novac mogao slobodno da teče.“
Strani kapital u zemlju ulazi na tri glavna načina – kroz direktnu stranu pomoć („ali često sa određenim uslovima.“), bankarske zajmove, i kroz investicije, grinfild i braunfild.

Jedan od problema sa stranim investicijama je u tome što tržište na koje dolaze čine nestabilnijim, budući da pokazuju tendenciju grupnog napuštanja tržišta na prvi znak nevolje, „uprkos dugoročno dobrim prognozama“, što krizu učini još težom, kao 1997. godine u istočnoj Aziji. Zemlje u razvoju su, u vreme pre nego što su globalne finansije liberalizovane, pretrpele daleko manje bankarskih i monetarnih kriza nego posle toga.

„’Uprkos teorijskoj pretpostavci da direktne strane investicije imaju najviše prednosti od svih različitih vidova priliva kapitala, nije jednostavno dokumentovati ove prednosti’ – navodi se u studiji MMF-a. Zašto? Zato što različiti vidovi ovih investicija imaju različite posledice.“
„Najsumnjivije“ su braunfild investicije, kad strana kompanija kupi postojeću domaću i često ne učini ništa da popravi proizvodne kapacitete. „Strani investitor može da kupi kompaniju za koju misli da je potcenjena na tržištu, posebno u trenutku finansijske krize, i rukovodi njom dok joj ne nađe pogodnog kupca. Ponekad strani investitor čak aktivno uništava kompaniju koju je kupio.“ Takav je primer španske aviokompanije Iberija koja je 90-ih kupila nekoliko južnoameričkih aviokompanija, zamenila svoje stare avione njihovim novim, a potom ih oterala u bankrot.
„Ključan a često zanemaren“ uticaj stranih investicija jeste njihov udar na postojeću domaću konkurenciju „koja je mogla da poraste“ da nije prerano suočena sa inostranim takmacima. Zbog toga je najbolji način pristupa stranim investicijama njihova zabrana u pojedinim sektorima, i pažljivo regulisanje u ostalim.

Sve ovo naročito se odnosi na bankarski sektor. Predsednik SAD Endru Džekson je 1832. godine ukinuo drugu banku SAD zbog toga što je udeo stranog kapitala u njoj bio previsok – 30 odsto. Obrazlažući svoju odluku, rekao je da bi se domaći novac u stranim bankama, u slučaju rata sa zemljom iz koje banka dolazi, mogao pokazati opasnijim oružjem od pomorske i vojne moći neprijatelja. „’Ako moramo da imamo banke, neka budu čisto američke’, rekao je Džekson. Ako bi danas to rekao predsednik neke zemlje u razvoju, bio bi proglašen za ksenofobičnog dinosaurusa i proteran iz međunarodne zajednice.“

SAD su strogo regulisale strane investicije i u drugim oblastima, ne dozvoljavajući inostrano učešće, recimo, u lokalnoj pomorskoj trgovini, vlasništvu nad zemljom i prirodnim resursima. Naizgled paradoksalno, striktna regulativa stranih investicija u SAD tokom XIX i početkom XX veka, kao i u Kini u poslednje dve decenije, nije dovela do usporavanja stranih investicija već upravo obrnuto. „Ova činjenica stoji direktno nasuprot verovanju `loših Samarićana` da će regulacija stranih investicija redukovati te investicije, odnosno, obrnuto, da će (sugerisana) liberalizacija regulative stranih investicija povećati tokove investicija.“

Čak i primeri Singapura i Irske, zemalja koje su postigle uspeh velikim oslanjanjem na strane investicije, „nisu dokaz da zemlja domaćin treba da dozvoli transnacionalnim kompanijama da čine šta žele“ – obe države su, naime, uspeh postigle tek kada su nizom vladinih mera i regulativa privukle investitore u one sektore privrede u koje su želele, poput elektronike, proizvodnje softvera, farmaceutske industrije... „Da sumiramo: istorija je na strani regulatora. Većina danas bogatih zemalja regulisala je strane investicije kada je bila na kraju koji prima (investicije). (...) Čak ni države koje su aktivno prihvatale strane investicije, poput Singapura i Irske, nisu prihvatile laissez-faire pristup transnacionalnim kompanijama kakav danas `loši Samarićani` preporučuju zemljama u razvoju.“
Ha-Džun Čang odbacuje tvrdnje `loših Samarićana` da danas živimo u svetu bez granica u kome je regulisanje stranih investicija nepotrebno, u kome povezanost kompanija sa zemljom iz koje potiču nestaje. „Nacionalnost firme i dalje je veoma važna. Ko poseduje kompaniju određuje koliko će njihovim podružnicama biti dozvoljeno da pređu u viši nivo aktivnosti. Bilo bi veoma naivno, posebno za zemlje u razvoju, da svoju ekonomsku politiku izgrade na pretpostavci da kapital više nema nacionalne korene.“
Jedna od osnovnih postavki ekonomske filozofije `loših Samarićana` jeste da državne kompanije treba privatizovati, zato što „ljudi ne brinu dovoljno o stvarima koje nisu njihove. (...) Zbog toga, tvrde protivnici državnog vlasništva, ljudima treba dati vlasništvo nad stvarima da bi one bile upotrebljene na najefikasniji način“.
Što se firmi u državnom vlasništvu tiče, tvrde neoliberalni ekonomisti, problem je u kontroli menadžmenta kome je kompanija poverena, te u tome što se ovakvom kompanijom može upravljati daleko „opuštenije“ nego privatnom, jer se računa na vladinu pomoć u slučaju nevolje. Isti prigovori, međutim, mogu se staviti i na račun privatnih kompanija – akcionarima je često podjednako teško da kontrolišu menadžment „svoje“ kompanije kao i građanima da kontrolišu menadžment državne, a „ako su politički važne, privatne kompanije takođe mogu da računaju na subvencije pa čak i vladinu pomoć u izvlačenju.“ Kao što, uostalom, najrečitije svedoče aktuelni događaji na Volstritu, ali i primeri koje navodi Ha-Džun Čang: Britanija je, da bi ih spasila od bankrota, nacionalizovala Rolls Royce, British Steel, British Leyland, British Aerospace... tokom šezdesetih i sedamdesetih godina, deceniju kasnije Reganova administracija spasla je Chrysler u SAD. „Kao što je jedan strani bankar rekao Wall Street Journalu sredinom osamdesetih: ’Mi smo za slobodno tržište kada treba da zaradimo novac, a verujemo u državu kada samo što nismo izgubili novac.’“

Državno vlasništvo nad kompanijom može se pokazati kao prednost i zbog nespremnosti privatnih investitora da novac ulože u posao od državne važnosti koji će profit doneti tek na duži rok. „Opšta lekcija je jasna: javna, državna preduzeća često su bila osnivana da bi pokrenula kapitalizam, a ne da bi ga zamenila, kao što se uobičajeno veruje.“
Firme u državnom vlasništvu ne treba prodavati pošto-poto, preporučuje Ha-Džun Čang. „Vlada obično hoće da proda kompanije koje najgore posluju – to su tačno one koje najmanje zanimaju potencijalne kupce. Zbog toga, da bi izazvali interesovanje u privatnom sektoru, vlada često treba mnogo da investira u tu kompaniju i da je restrukturira. Ali ako se poslovanje kompanije može popraviti pod državnim vlasništvom, zašto je uopšte i prodavati?
Štaviše, privatizovanu firmu treba prodati po pravoj ceni. Ako su prodate suviše jeftino, to znači da je javno dobro poklonjeno kupcu. Dodatno, ako je to dobro zatim izneto iz zemlje, dobijamo i gubitak u nacionalnom bogatstvu. (...) Program privatizacije mora biti sproveden u pravom ritmu i u pravo vreme. Ako vlada pokuša da proda isuviše preduzeća u relativno kratkom vremenu, to će sigurno uticati na njihovu cenu. Povrh toga, s obzirom na fluktuacije na berzi, važno je izvršiti privatizaciju kada su uslovi na berzi povoljni. U tom smislu, loša je zamisao uspostavljanje striktnog roka za privatizaciju, na čemu MMF često insistira i što su mnoge vlade dobrovoljno prihvatile, jer će takav rok primorati vladu na privatizaciju bez obzira na tržišne uslove.
Još je važnije prodati javna preduzeća pravim kupcima. Javna preduzeća često su uz korupciju prodata potpuno nekompetentnim kupcima. (...) Korumpirani zvaničnici često su podstaknuti da guraju privatizaciju po svaku cenu, zato što to znači da neće morati da dele mito sa naslednicima svojih položaja.“
Još jedan od načina kojim nacije `loših Samarićana` sprečavaju napredak zemalja u razvoju su patenti i čitav koncept zaštite intelektualne svojine. „Najštetniji uticaj leži u potencijalu da blokira protok znanja u tehnološki zaostalije zemlje, čime se sprečava razvoj njihove ekonomije. Ekonomski razvoj se zasniva na usvajanju naprednih stranih tehnologija. Sve što otežava to usvajanje, bio to patentni sistem ili zabrana izvoza naprednih tehnologija, nije dobra za ekonomski razvoj.“ Pri tom, i ovde imamo istovetnu situaciju – dok su same imale potrebu za usvajanjem novih tehnologija, bogate zemlje „bezbrižno su kršile patente, zaštitne znakove (trademark) i autorska prava (copyright). Švajcarci su ’pozajmili’ nemačke hemijske izume, dok su Nemci ’pozajmljivali’ engleske zaštitne znakove a Amerikanci engleska autorska prava – sve to bez plaćanja onoga što se danas smatra ’pravednom’ kompenzacijom. Uprkos takvoj istoriji, bogate nacije `loših Samarićana` danas primoravaju zemlje u razvoju da ojačaju zaštitu intelektualne svojine kroz TRIPS sporazum i bilateralne sporazume o slobodnoj trgovini.“

Ovakvi sporazumi imaju i svoju cenu – procena je Svetske banke da će samo za plaćanje licenci na nove tehnologije zemlje u razvoju bogatim državama (koje su vlasnici 97 odsto patenata i većine zaštitnih znakova i autorskih prava) godišnje plaćati 45 milijardi dolara, „što čini gotovo polovinu ukupne strane pomoći koju su dale bogate države (93 milijarde dolara 2004. i 2005. godine)“.
Kada zemlja zapadne u krizu platnog bilansa, pomoć MMF-a je ključna. Ne zbog novca koji bi MMF pozajmio, jer ova organizacija i nema mnogo sopstvenog novca, već zbog samog sporazuma „koji se smatra garancijom da će država ispraviti svoje greške i usvojiti set ispravnih rešenja koja će osigurati njenu buduću mogućnost da plati dug. (...) Najvažniji i najstrašniji uslovi MMF-a tiču se makroekonomske politike, tj. monetarne i fiskalne politike. (...) `Loši Samarićani` smatraju da većina zemalja u razvoju nema samodisciplinu da ’živi u okviru svojih mogućnosti’; optužuju ih da štampaju novac i ponašaju se kao da sutra ne postoji. (...) Zbog toga smatraju da je čvrsto rukovođenje MMF-a krucijalno za obezbeđivanje makroekonomske stabilnosti i time rasta u ovim zemljama. Nažalost, makroekonomska politika koju promoviše MMF izazvala je gotovo sasvim suprotne efekte.“
„Neoliberali smatraju inflaciju državnim neprijateljem broj jedan. (...) Ali zašto se ona smatra toliko štetnom?“ Logika je ovakva: investicije su neophodne za rast; investitori ne vole nesigurnost; zbog toga se ekonomija mora održati stabilnom, što znači da cene ne smeju da rastu. Zbog toga je niska inflacija preduslov za investicije i rast. A da bi se to postiglo, neophodna je monetarna disciplina i da „vlada živi u okviru svojih mogućnosti“.
Ipak, postoje i primeri koji govore drugačije: „Tokom 60-ih i 70-ih, prosečna inflacija u Brazilu bila je 42 odsto godišnje. Uprkos tome, brazilska ekonomija bila je jedna od najbrže rastućih u svetu tokom te dve decenije – per capita prihod rastao je po stopi od 4,5 odsto godišnje u ovom periodu. Nasuprot tome, između 1996. i 2005. godine, kada je Brazil usvojio neoliberalnu ortodoksiju, naročito u vezi sa makroekonomskom politikom, inflacija je prosečno bila 7,1 odsto godišnje. Ali tokom ovog perioda, per capita prihod u Brazilu rastao je svega 1,3 odsto godišnje.“ Brazil nije izuzetak – i u Koreji je tokom njenih „čudesnih godina“ godišnja inflacija bila oko 20 odsto, a rast čak 7 odsto. „Ovim primerima, naravno, ne tvrdim da je svaka inflacija dobra.“ Ali, studije su pokazale da inflacija ispod 40 odsto godišnje ne samo da nije štetna, „već može da bude kompatibilna sa brzim rastom i stvaranjem radnih mesta. (...) Striktna monetarna i fiskalna politika, koje su neophodne za smanjivanje inflacije, verovatno će sniziti nivo ekonomske aktivnosti što će, onda, smanjiti potrebu za radnim mestima, izazvati nezaposlenost i smanjenje plata.“

„Bogati Samarićani“ nameću zemljama u razvoju visoke kamatne stope kao ključ za ostvarivanje monetarne discipline, „a same su pribegavale labavoj monetarnoj politici kada su imale potrebu za povećanjem prihoda i novih radnih mesta“ – kamatne stope u zapadnoj Evropi i Americi tada su, u tri decenije posle Drugog svetskog rata, bile najviše 2,6 odsto (u Nemačkoj), a čak i negativne kao u Švacarskoj (-1 odsto); nasuprot tome, MMF je, na primer Južnoj Africi, nametnuo kamatnu stopu od 10-12 odsto, čime je inflacija održana niskom, ali je to „imalo ogromne posledice po rast i otvaranje novih radnih mesta. (...) S obzirom na ovakvu cenu restriktivne monetarne politike, nezavisnost centralne banke s jedinim ciljem da inflaciju drži niskom jeste poslednje što zemlje u razvoju treba da učine.“
Pri tom, i sam koncept nezavisnosti centralne banke, kakav se nameće zemljama u razvoju, sasvim je suprotan onome što razvijene zemlje čine – dok je u zemljama u razvoju misija nezavisne centralne banke da održi makroekonomsku stabilnost i nisku inflaciju, u SAD je naglasak na „stvaranju ekonomskih uslova za maksimalnu zaposlenost, stabilne cene i umerene dugoročne kamatne stope“, dok je „predsednik FED-a izložen redovnom ’grilovanju’ pred Kongresom“.

Sasvim slično stvari stoje i sa budžetskim deficitom, koji je takođe visoko na listi neprijatelja MMF-a. „Kad bi bile u sličnoj situaciji, bogate zemlje `loših Samarićana` nikada ne bi učinile ono što govore siromašnim zemljama da treba da učine.“ Ukratko, ulazak u budžetski deficit je savršeno logičan korak ako se to čini u svrhu investiranja, koje će pokrenuti dalju ekonomsku aktivnost i time privredni rast. Uostalom, upravo to su učinile SAD posle 11. septembra, ulazeći u deficit od čak 4 odsto njihovog bruto proizvoda. Početkom 90-ih, da bi rešila svoje probleme, Švedska je ušla u deficit od 8 odsto bruto društvenog proizvoda. Nasuprot tome, tokom krize 1997. godine, MMF je Koreji dozvolio ulazak u deficit od samo 0,8 odsto.

Kakav je odnos neoliberalizma i demokratije? Za razliku od starih liberala XIX veka, koji su smatrali da je demokratija loša jer omogućava siromašnoj većini da eksploatiše bogatu manjinu, neoliberali smatraju da su demokratija i otvoreno tržište prirodni partneri. Ali to nije istina, tvrdi Ha-Džun Čang. „Tržište i demokratija sudaraju se na fundamentalnom nivou. Demokratija funkcioniše po principu jedan čovek - jedan glas. Tržište, po principu jedan dolar - jedan glas. (...) Mora se pronaći balans između demokratije i tržišta.“
A „`bogati Samarićani` preporučuju rešenja koja miniraju demokratiju u zemljama u razvoju.“ Reč je o pokušaju da se izbegne mešanje korumpiranih i populistički nastrojenih političara u sferu ekonomije („uoči izbora, mogli bi da izvrše pritisak na centralnu banku da štampa novac, što izaziva inflaciju“). Cilj se postiže striktnim održavanjem balansiranog budžeta, ali i osnivanjem nezavisnih tela – centralne banke, regulatornih agencija, čak i nezavisnih poreskih službi, kao što je pokušano u Ugandi i Peruu. Ali, „ako je donošenje veoma važnih odluka oduzeto od demokratski izabranih vlada i stavljeno u ruke neizabranih tehnokrata u ’politički nezavisnim’ agencijama, u čemu je onda poenta postojanja demokratije? Drugim rečima, neoliberalima je demokratija prihvatljiva samo kad se ne suprotstavlja slobodnom tržištu; zbog toga neki od njih nisu uočili kontradikciju između podrške Pinočeu u Čileu i propovedanja demokratije. Rečeno direktno, oni žele demokratiju samo ako je ona u velikoj meri nemoćna – ili kako je Ken Livingston, levičarski gradonačelnik Londona, stavio u naslov svoje knjige iz 1987. godine: ’Kad bi glasanje promenilo bilo šta, oni bi ga ukinuli’.“

Priredio i preveo Nikola Vrzić

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Kicking Away the Ladder:

How the Economic and Intellectual Histories of Capitalism Have Been Re-Written to Justify Neo-Liberal Capitalism

Ha-Joon Chang (Cambridge University, UK)

There is currently great pressure on developing countries to adopt a set of “good policies” and “good institutions” – such as liberalisation of trade and investment and strong patent law – to foster their economic development. When some developing countries show reluctance in adopting them, the proponents of this recipe often find it difficult to understand these countries’ stupidity in not accepting such a tried and tested recipe for development. After all, they argue, these are the policies and the institutions that the developed countries had used in the past in order to become rich. Their belief in their own recommendation is so absolute that in their view it has to be imposed on the developing countries through strong bilateral and multilateral external pressures, even when these countries don’t want them.

Naturally, there have been heated debates on whether these recommended policies and institutions are appropriate for developing countries. However, curiously, even many of those who are sceptical of the applicability of these policies and institutions to the developing countries take it for granted that these were the policies and the institutions that were used by the developed countries when they themselves were developing countries.

Contrary to the conventional wisdom, the historical fact is that the rich countries did not develop on the basis of the policies and the institutions that they now recommend to, and often force upon, the developing countries. Unfortunately, this fact is little known these days because the “official historians” of capitalism have been very successful in re-writing its history.

Almost all of today’s rich countries used tariff protection and subsidies to develop their industries. Interestingly, Britain and the USA, the two countries that are supposed to have reached the summit of the world economy through their free-market, free-trade policy, are actually the ones that had most aggressively used protection and subsidies.

Contrary to the popular myth, Britain had been an aggressive user, and in certain areas a pioneer, of activist policies intended to promote its industries. Such policies, although limited in scope, date back from the 14th century (Edward III) and the 15th century (Henry VII) in relation to woollen manufacturing, the leading industry of the time. England then was an exporter of raw wool to the Low Countries, and Henry VII for example tried to change this by taxing raw wool exports and poaching skilled workers from the Low Countries.

Particularly between the trade policy reform of its first Prime Minister Robert Walpole in 1721 and its adoption of free trade around 1860, Britain used very dirigiste trade and industrial policies, involving measures very similar to what countries like Japan and Korea later used in order to develop their industries. During this period, it protected its industries a lot more heavily than did France, the supposed dirigiste counterpoint to its free-trade, free-market system. Given this history, argued Friedrich List, the leading German economist of the mid-19th century, Britain preaching free trade to less advanced countries like Germany and the USA was like someone trying to “kick away the ladder” with which he had climbed to the top.

List was not alone in seeing the matter in this light. Many American thinkers shared this view. Indeed, it was American thinkers like Alexander Hamilton, the first Treasury Secretary of the USA, and the (now-forgotten) economist Daniel Raymond, who first systematically developed the infant industry argument. Indeed, List, who is commonly known as the father of the infant industry argument, in fact started out as a free-trader (he was an ardent supporter of German customs union – Zollverein) and learnt about this argument during his exile in the USA during the 1820s

Little known today, the intellectual interaction between the USA and Germany during the 19th century did not end there. The German Historical School – represented by people like Wilhelm Roscher, Bruno Hildebrand, Karl Knies, Gustav Schmoller, and Werner Sombart – attracted a lot of American economists in the late 19th century. The patron saint of American Neoclassical economics, John Bates Clark, in whose name the most prestigious award for young (under 40) American economists is given today, went to Germany in 1873 and studied the German Historical School under Roscher and Knies, although he gradually drifted away from it. Richard Ely, one of the leading American economists of the time, also studied under Knies and influenced the American Institutionalist School through his disciple, John Commons. Ely was one of the founding fathers of the American Economic Association; to this day, the biggest public lecture at the Association’s annual meeting is given in Ely’s name, although few of the present AEA members would know who he was.

Between the Civil War and the Second World War, the USA was literally the most heavily protected economy in the world. In this context, it is important to note that the American Civil War was fought on the issue of tariff as much as, if not more, on the issue of slavery. Of the two major issues that divided the North and the South, the South had actually more to fear on the tariff front than on the slavery front. Abraham Lincoln was a well-known protectionist who cut his political teeth under the charismatic politician Henry Clay in the Whig Party, which advocated the “American System” based on infrastructural development and protectionism (thus named on recognition that free trade is for the British interest). One of Lincoln’s top economic advisors was the famous protectionist economist, Henry Carey, who once was described as “the only American economist of importance” by Marx and Engels in the early 1850s but has now been almost completely air-brushed out of the history of American economic thought. On the other hand, Lincoln thought that African Americans were racially inferior and that slave emancipation was an idealistic proposal with no prospect of immediate implementation – he is said to have emancipated the slaves in 1862 as a strategic move to win the War rather than out of some moral conviction.

In protecting their industries, the Americans were going against the advice of such prominent economists as Adam Smith and Jean Baptiste Say, who saw the country’s future in agriculture. However, the Americans knew exactly what the game was. They knew that Britain reached the top through protection and subsidies and therefore that they needed to do the same if they were going to get anywhere. Criticising the British preaching of free trade to his country, Ulysses Grant, the Civil War hero and the US President between 1868-1876, retorted that “within 200 years, when America has gotten out of protection all that it can offer, it too will adopt free trade”. When his country later reached the top after the Second World War, it too started “kicking away the ladder” by preaching and forcing free trade to the less developed countries.

The UK and the USA may be the more dramatic examples, but almost all the rest of the developed world today used tariffs, subsidies and other means to promote their industries in the earlier stages of their development. Cases like Germany, Japan, and Korea are well known in this respect. But even Sweden, which later came to represent the “small open economy” to many economists had also strategically used tariffs, subsidies, cartels, and state support for R&D to develop key industries, especially textile, steel, and engineering.

There were some exceptions like the Netherlands and Switzerland that have maintained free trade since the late 18th century. However, these were countries that were already on the frontier of technological development by the 18th centuries and therefore did not need much protection. Also, it should be noted that the Netherlands deployed an impressive range of interventionist measures up till the 17th century in order to build up its maritime and commercial supremacy. Moreover, Switzerland did not have a patent law until 1907, flying directly against the emphasis that today’s orthodoxy puts on the protection of intellectual property rights (see below). More interestingly, the Netherlands abolished its 1817 patent law in 1869 on the ground that patents are politically-created monopolies inconsistent with its free-market principles – a position that seems to elude most of today’s free-market economists – and did not introduce another patent law until 1912.

The story is similar in relation to institutional development. In the earlier stages of their development, today’s developed countries did not even have such “basic” institutions as professional civil service, central bank, and patent law. It was only after the Pendleton Act in 1883 that the US federal government started recruiting its employees through a competitive process. The central bank, an institution dear to the heart of today’s free-market economists, did not exist in most of today’s rich countries until the early 20th century – not least because the free-market economists of the day condemned it as a mechanism for unjustly bailing out imprudent borrowers. The US central bank (the Federal Reserve Board) was set up only in 1913 and the Italian central bank did not even have a note issue monopoly until 1926. Many countries allowed patenting of foreign invention until the late 19th century. As I mentioned above, Switzerland and the Netherlands refused to introduce a patent law despite international pressure until 1907 and 1912 respectively, thus freely “stole” technologies from abroad. The examples can go on.

One important conclusion that emerges from the history of institutional development is that it took the developed countries a long time to develop institutions in their earlier days of development. Institutions typically took decades, and sometimes generations, to develop. Just to give one example, the need for central banking was perceived at least in some circles from at least the 17th century, but the first “real” central bank, the Bank of England, was instituted only in 1844, some two centuries later.

Another important point emerges is that the levels of institutional development in today’s developed countries in the earlier period were much lower than those in today’s developing countries. For example, measured by the (admittedly highly imperfect) income level, in 1820, the UK was at a somewhat higher level of development than that of India today, but it did not even have many of the most “basic” institutions that India has today. It did not have universal suffrage (it did not even have universal male suffrage), a central bank, income tax, generalised limited liability, a generalised bankruptcy law, a professional bureaucracy, meaningful securities regulations, and even minimal labour regulations (except for a couple of minimal and hardly-enforced regulations on child labour).

If the policies and institutions that the rich countries are recommending to the poor countries are not the ones that they themselves used when they were developing, what is going on? We can only conclude that the rich countries are trying to kick away the ladder that allowed them to climb where they are. It is no coincidence that economic development has become more difficult during the last two decades when the developed countries started turning on the pressure on the developing countries to adopt the so-called “global standard” policies and institutions.

During this period, the average annual per capita income growth rate for the developing countries has been halved from 3% in the previous two decades (1960-80) to 1.5%. In particular, Latin America virtually stopped growing, while Sub-Saharan Africa and most ex-Communist countries have experienced a fall in absolute income. Economic instability has increased markedly, as manifested in the dozens of financial crises we have witnessed over the last decade alone. Income inequality has been growing in many developing countries and poverty has increased, rather than decreased, in a significant number of them.

What can be done to change this?

First, the historical facts about the historical experiences of the developed countries should be more widely publicised. This is not just a matter of “getting history right”, but also of allowing the developing countries to make more informed choices.

Second, the conditions attached to bilateral and multilateral financial assistance to developing countries should be radically changed. It should be accepted that the orthodox recipe is not working, and also that there can be no “best practice” policies that everyone should use.

Third, the WTO rules should be re-written so that the developing countries can more actively use tariffs and subsidies for industrial development. They should also be allowed to have less stringent patent laws and other intellectual property rights laws.

Fourth, improvements in institutions should be encouraged, but this should not be equated with imposing a fixed set of (in practice, today’s – not even yesterday’s – Anglo-American) institutions on all countries. Special care has to be taken in order not to demand excessively rapid upgrading of institutions by the developing countries, especially given that they already have quite developed institutions when compared to today’s developed countries at comparable stages of development, and given that establishing and running new institutions is costly.

By being allowed to adopt policies and institutions that are more suitable to their conditions, the developing countries will be able to develop faster. This will also benefit the developed countries in the long run, as it will increase their trade and investment opportunities. That the developed countries cannot see this is the tragedy of our time

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

U Japanu su pedesetih godina proslog veka obozavali americka kola.

Toyota je tad bila sund roba i ni sami Japanci nisu zeleli da je voze.

I onda se povela rasprava o tome kako podici japansku automobilsku industriju. Tadasnja ekonomska ortodoksija je glasila da nema razvijene industrijske zemlje bez jake i stabilne automobilske industrije. Drugim recima: ko hoce da se razvija mora da ulaze u proizvodnju automobila.

E onda su neki Japanci zatrazili da se zabrani uvoz americkih automobila dok su drugi govorili kako nisu Amerikanci krivi sto su japanska kola losa i sto ih Japanci vise vole od Toyote.

Prevagnula je pozicija onih prvih. Amerikancima je udaren protekcionizam a drzava je pocela da na razne nacine subvencionise Toyotu. Znali su Japanci da njihovi automobili nece postati "klasa" preko noci ali su isto tako znali da vreme radi za njih. Bili su strpljivi i orijentisani prema buducnosti sto se naravno izuzetno isplatilo.

E sad, sta bi bilo da je prevagnula opcija onih drugih Japanaca, onih koji su tvrdili da nisu Amerikanci krivi sto Japanci vise vole njihova kola i da zbog toga ne treba narusavati sveti princip "slobodne trgovine"?

Da li bi japanska automobilska industrija bila to sto je danas?

Da li bi Toyota da nije bila zasticena od drzave postala jedna od najjacih automobilskih korporacija sveta?

Da li bi u "slobodnoj konkurenciji" sa tada kvalitetnijim americkim automobilima Toyota uopste i opstala?

Japanci misle da ne bi pa su i dan-danas ponosni na svoje ondasnje opredeljenje da ne veruju slepo "free tradersima". Ako su ista pokazali to je da nekad treba malo misliti i o buducnosti a ne samo o trenutku...

Danasnji ekonomski giganti (SAD, Kina, Japan, Brazil, Juzna Koreja, Francuska itd.) nisu razvili svoje industrije zato sto su zagovarali slobodnu trgovinu sa znatno razvijenijima od sebe niti zato sto su govorili da nisu razvijeni krivi zbog toga sto nerazvijeni vise vole njihove proizvode. Danasnji ekonomski giganti razvili su se zato sto su kad je trebalo umeli da zastite i pomognu svoje proizvodjace i zato sto su sledili "standarde" i norme drugacije od onih koji se sada namecu nerazvijenim zemljama.

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Dragoljub J Keckic

Privredni aspekt "evropskog puta"

Najčešće se u prilog evropskog puta navodi njegova privredna komponenta. Međutim, i to se iznosi maglovito, nejasno i zabašureno, kao na primer sledeća rečenica: „Distancu prema EU sebi mogu da dozvole samo veoma stabilne i razvijene zemlje, dok za države poput Srbije trenutno ne postoji druga alternativa“. Većina naših građana intuitivno razmišlja kako običan svet u zemljama Evrope ima veća primanja i bolje živi. Takvo mnjenje zahvatilo je naše žitelje još u doba komunista. Naime, tada je veliki broj porodica imao ponekog gastarbajtera na čijem se primeru videlo kako je život u Evropi mnogo bolji. Devedesete godine donele su novu potvrdu te činjenice.

Od petog oktobra naovamo, stekao sam utisak kako najvatreniji zagovornici evropskog puta stvaraju nekakvu iluziju da je „ulazak u EU“ neka vrsta konačnog cilja, onako kao što budisti opisuju nirvanu, a mi hrišćani drugi silazak Hristov na zemlju, samo lišeno metafizike i duhovnosti i svedeno na materijalistički nivo. Kao da je dovoljno ući u EU, i tada ćemo moći samo da se izvalimo u fotelju i zinemo, a onda će nam hrana sama upadati u usta. Izvinjavam se na banalnosti, ali nisam jedini koji je ovako rastumačio proevropsku propagandu.

Međutim takva tvrdnja vremenom postaje anahrona, ili barem nedovoljno precizna. Iako se blagostanje zapada polako stanjuje, ipak je primetna razlika u standardu Srbije i, na primer, Francuske. Ali, takva razlika se odnosi isključivo na zemlje takozvane stare Evrope. Ne zaboravimo da su i Mađarska i Bugarska članice EU, a da tamo nema gotovo nijednog našeg gastarbajtera, a verovatno neće ni biti. Tamo, naime, nema posla i nije privlačno za život. Više nije ni u Grčkoj.

Ali, čak i kada bi bilo do kraja tačno, nije dovoljno postati član evropskog društva naroda da bi se živelo isto kao i oni. Zagovornici evropskog puta će se na ovom mestu saglasiti i dodati kako evropski put nije samo puko članstvo, već sveukupna transformacija društva koja za krajnji cilj ima dostizanje evropskog standarda, kada govorimo o privrednom aspektu, odnosno sistema vrednosti itd. Ako se, već, od petog oktobra Srbija nalazi na evropskom putu, i ako ide tim putem sa više ili manje uspeha, pogledajmo kakvi su dosadašnji učinci.

U nedavnom intervjuu nedeljnom telegrafu, profesor Jovan Dušanić kaže da se privredna strategija Srbije zasnivala na sledećim parametrima: stabilnom i nepotrebno visokom kursu dinara, i umanjivanju carinskih stopa, radi otvaranja i liberalizacije tržišta. To je za posledicu imalo gušenje, a u nekim segmentima i potpuno uništenje domaće proizvodnje, i zauzvrat pospešenje uvoza i pojeftinjenje i dostupnost strane robe. Neizbežni, u tom slučaju, nedostatak u budžetu, država je pokrivala dvojako, novcem od prodaje društvenih preduzeća i pozajmicama i kreditima. On čak dodaje: „Cinik bi rekao da, mada je domaća proizvodnja dobrim delom ugušena, BDP raste iz godine u godinu jer velike količine uvoznih roba treba prevesti (rast saobraćaja), prodati (rast trgovine), a stanovništvu masovno odobravati kredite da bi je kupili (rast finansijskog sektora).“

Dušanićev intervju obilat je podacima, i kao takav značajan je, jer ne samo da potvrđuje ono što je i laiku očigledno – da je u Srbiji proizvodnja potpuno zamrla – već objašnjava uzrok i način na koji je to postignuto. On eksplicitno navodi: „Ekonomska politika se bazirala na Vašingtonskom dogovoru – neoliberalnom programu reformi koji su sačinili Međunarodni monetarni fond, Svetska banka, Ministarstvo finansija SAD i USAID, i čiji su osnovni elementi stabilizacija, liberalizacija i privatizacija.“ A da je proizvodnja zamrla, i da je Srbija preplavljena uvoznom robom koja se finansira kreditima više je nego očigledno. Nekada je EI Niš, sasvim lepo proizvodila televizore u ne malim tiražima, i niko me ne može ubediti da uz malo pažnje i brige ta firma, ili neka druga privatna nije bila u stanju da proizvodi mobilne telefone, budilnike, plazma televizore i ostalu tehničku robu. Danas je sva elektronska roba uvozna. Setimo se gigantskih građevinskih preduzeća koja su izvozila svoje usluge po zemljama arapskog sveta, što danas niko ne radi. Setimo se izvoza odeće i obuće u Sovjetski savez, što danas opet, niko ne radi, i da ne nabrajam.

Sve u svemu privreda stoji mnogo gore, nego što je stajala kasnih osamdesetih, ili čak devedesetih godina. Naravno, na ovom mestu moguća je tvrdnja kako je evropski put zapravo ispravan, ali je rđavo sprovođen, ali samo teoretski. Jer, šta bi nam donelo priključenje EU. Donelo bi dalje korake u pravcu koji je već pokazao loš rezultat. Doneo bi ne smanjenje, već potpuno ukidanje carina i istu monetarnu politiku. Uostalom, stručnjaci kažu da je, na primer, portugalska privreda značajno izgubila na konkurentnosti ulaskom Portugala u evrozonu. Drugim rečima, ulazak u Evropsku uniju umesto da donese najavljeno blagostanje, zapravo bi dodatno produbio sve nevolje koje danas ima srpska privreda. Najzad, možda se i našim susedima Hrvatima, Mađarima, Bugarima i Grcima dogodilo nešto slično.

Sve to, kao da potvrđuje davnašnje, ali i dalje aktualno razmišljanje nemačkog političkog ekonomiste Fridriha Lista, koji sasvim jasno uočava opasnosti od liberalizacije trgovine, između nacija nejednake industrijske (danas privredne) razvijenosti, i uopšte opasnosti od stavljanja privrednih iznad nacionalnih interesa. Doslovce, on kaže:

„Uočio sam da popularna teorija uopšte ne uzima u obzir nacije, već prosto celu ljudsku rasu, s jedne strane, odnosno pojedinca s druge. Jasno sam video da slobodna konkurencija, između dve zemlje koje su visoko razvijene može biti obostrano korisna u slučaju da su obe u skoro jednakom stupnju industrijskog razvoja, kao i da svaki narod koji je imao nesreću da zaostaje za drugim u industriji, trgovini, i saobraćaju ... da mora, pre svega, da ojača svoje sopstvene moći, kako bi mogao da se upusti u slobodnu konkurenciju sa naprednijim narodima. Jednom rečju, spoznao sam razliku između kosmopolitske i političke ekonomije.“

Umesto potpune liberalizacije, List govori o takozvanim autarkičnim prostorima – dovoljno velikim prostorima čiji privredni život može da se odvija samostalno, bez ikakvog dodira sa spoljnim svetom.. List predlaže delimičnu liberalizaciju. Liberalizuje se tržište unutar datog prostora, dok se pažljivom carinskom politikom, omogućava da pojedine privredne grane unutar prostora ne budu ruinirane spoljnim uticajem, barem do trenutka kada postaju konkurentne spoljnim izazovima. Tako tržište radi na korist nacije, a ne na njenu štetu.

Dakle, očigledno je da evropski put zapravo ne donosi materijalno blagostanje, kao što njegovi zagovornici žele da nam prikažu, već naprotiv evropski put, kao i cela koncepcija neoliberalizma, ima za cilj da pruži nekoliko udobnih godina, kako bi se zemlja zadužila, a njena proizvodnja eliminisala. Sve to sa ciljem da se zapadna preduzeća oslobode konkurencije, a država stavi u dužničku zavisnost.

Takav plan koristan je i za određenu kategoriju domaćih privrednika. To su takozvani kompradori, koje opisuje Slobodan Antonić u istoimenom članku, ali je zato poguban i štetan za državu u celini. Otuda Listova deviza da interesi nacije moraju da stoje ispred interesa kapitala dobija puni smisao. Valja napomenuti i da je neposredna posledica Listovih rasprava bilo stvaranje carinske unije severno nemačkih država u drugoj polovini devetnaestog veka, takozvane „Colferajn“. I upravo je to razdoblje obeležio snažan polet nemačke privrede.
_________________
General De Gaulle: "Mozete biti sigurni da ce Amerikanci pociniti sve moguce gluposti koje mozete da zamislite, plus jos i neke koje ne mozete da zamislite".

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Prenosim deo rasprave sa jednim srpskim neoliberalom koji smatra da Srbija treba da se uglavnom bavi poljoprivredom i da sa razvijenijima od sebe praktikuje slobodnu trgovinu. Koga zanima nek cita. Sledi tekst:

Znaci Srbija je osudjena da bude agrarna vukojebina za vjeki vjekov. Kao da smo u 19 veku. Pa da, sta ce nama industrija kad u EU ima industrije koliko hoces...

Agrarne zemlje su po pravilu siromasne i nestabilne zemlje. Ja ne znam ni za jednu prosperitetnu agrarnu zemlju.

Spomenuo si EI Nis. Dobar primer. Znas li ti cime se bavio Samsung pocetkom sezdesetih? Prodajom i preradom ribe. E onda je korejska vlada sela za sto sa vlasnicima Samsunga i nakon detaljne analize doslo se do zakljucka da treba investirati u nesto profitabilnije od ribe. Naravno Samsung nije mogao sam i preko noci da sa ribe predje na kvalitetne televizore. Pa je zato zajedno sa vladinim ekspertima napravljen plan razvoja. Vlada je obecala tehnicku pomoc, subvencije, povoljne kredite i zastitu od jacih i mocnijih stranih kompanija.

Pocelo se sa losim i nekvalitetnim televizorima ali Vlada je nastavila da stiti i pomaze Samsung. Rezultat: danas je to jedna od najuspesnijih i najvecih kompanija sveta, ponos juznokorejske drzave i nacije. EI Nis je bio u daleko boljoj poziciji nego Samsung kad je sa ribe prelazio na elektroniku tako da zaista ne znam zasto je morao propasti...

Znas li kako se razvila Juzna Koreja i postala svetska industrijska sila? Planskom privredom (to su onda neki nazivali planski kapitalizam) i petogodisnjim planovima. Da, bas tako, petogodisnjim planovima (znam da se sada neoliberalima dize kosa na glavi). Drzava je odredjivala industrijske sektore "sa potencijalom" zatim se pravio petogodisnji plan razvoja potom je drzava taj sektor zasipala kreditima, subvencijama i tehnickom pomoci uz naravno garantovanu zastitu od strane konkurencije. Kad bi se taj sektor privrede dovoljno razvio drzava bi polako liberalizovala trgovinu. Nista na precac, sve polako i sa planom.

Sta bi se desilo da se neki nas politicar usudi da spomene plansku privredu i pomoc drzave proizvodjacima? Pa evo sta: odmah bi prvim avionom doleteo neki evropski "komesar" koji bi mu udario jedno tri samara i odrzao bukvicu o tome da "u je u EU osnovni cilj smanjenje uloge drzave u privredi", da nikakve "planske privrede ne dolaze u obzir jer se to kosi sa postulatima trzisne privrede" (sto naravno nije tacno sto pokazuje i korejski slucaj) i da je "zastita proizvodjaca jednako protekcionizam a to je u EU nedopustivo pa makar se radilo i o industrijama u razvoju". Mozda zato kod nas niko ne sme ni da predlozi neku alternativu "evropskom modelu"...

Dobro, sad ces ti reci "nismo mi Juzna Koreja" i priznajem i nismo. I ne kazem ja da treba kopirati juznokorejski model (imao je i on svojih mana) ali neke se stvari ipak mogu nauciti od onih koji su 1961 bili zvanicno po svim ekonomskim pokazateljima na nivou Somalije a danas su jedna od najrazvijenih zemalja sveta.

E dobro, Juzna Koreja je danas visokorazvijena industrijska zemlja pa tako i njena vlada danas (barem zvanicno) zagovara neoliberalizam i slobodnu trgovinu. Ali dok su se razvijali neoliberalne dogme Miltona Friedmana im nisu padale na pamet.

Uzmimo primer Meksika i Vijetnama. Meksiko je 1994 stvorio sa Amerima i Kanadom zonu slobodne trgovine. Pazi, zonu slobodne trgovine sa najrazvijenijom zemljom sveta.

I gde je Meksiko danas? Stagnira, privredni rast mizeran. Realne zarade su manje nego pre te 1994.

S druge strane imamo Vijetnam, zemlju koja je sve do 1994 bila pod sankcijama SAD i koja jos uvek nije prihvatila neoliberalne dogme o slobodnoj trgovini.

Rast Vijetnama je stabilan i iznosi u proseku nekih 5 posto godisnje, daleko vise od neoliberalnog i slobodno-trgovinskog Meksika.

Sta se dogadja kada jedna nerazvijena zemlja potpise sporazum o slobodnoj trgovini sa jednom visokorazvijenom zemljom (ili ekonomskim blokom)? Dogadja se to da nerazvijena zemlja obavezno pocne da belezi visoke spoljnotrgovinske deficite sa tom visokorazvijenom zemljom. Postoji li ijedna zemlja ovoga sveta koja je sebi obezbedila dugotrajni prosperitet i stabilnost sa visokim spoljnotrgovinskim deficitima? Naravno da ne postoji...

Pominjes Sloveniju. Njihov spoljnotrgovinski deficit iznosi tricavih 8 posto. Sta to znaci? Znaci da braca Slovenci 92 posto svog uvoza uspeju da pokriju izvozom. Kakvi su da su Slovenci su nasli nacin da se nose sa Zapadom te stoga mogu i da se igraju slobodne trgovine i neoliberalizma. Ali sta je sa drugim balkanskim drzavicama?

U Srbiji, Hrvatskoj i BiH samo 50 posto uvoza se pokrije izvozom. U Crnoj Gori 40 posto. Moze li onda samo poljoprivreda da taj deficit smanji? Naravno da ne moze. Mogu li drzave sa tolikim spoljnotrgovinskim deficitima da si priuste "slobodnu trgovinu"? Mislim da se odgovor sam namece...

U danasnjem svetu postoje dve vrste kapitalista.

Jedni bi da proizvode.

Drugi bi da uvoze.

Neoliberali smatraju da drzava ne sme da se mesa u njihov rad i da i jedne i druge treba prepustiti sudbini. Pa sta bude, bude.

Pristalice "razvojne ekonomije" koji se u mnogome pozivaju na Fridriha Lista smatraju da je duznost drzave da pomogne i zastiti one prve a odmogne onim drugima. Barem dok oni prvi dovoljno ne ojacaju tako da im vise pomoc ne bude potrebna.

I sam Ante Markovic, koji je kao sto znamo pocetkom devedesetih pokazivao simpatije prema neoliberalizmu, danas smatra da nase balkanske drzavice ne treba da trce sa liberalizacijom trgovine i da treba da zastite domacu privredu. Izgleda da je i on shvatio u kom grmu lezi zec.

I onda sta treba da rade nerazvijene zemlje? Da prestanu da trguju? Naravno da ne treba, treba trgovati i to sa svakim. Ali pazljivo, vodeci racuna o domacoj privredi. Ugovore o slobodnim trgovinskim zonama treba sklapati ali samo sa zemljama istog ili slicnog ekonomskog nivoa. Barem tako savetuje Fridrih List a on valjda zna...
_________________
_________________
General De Gaulle: "Mozete biti sigurni da ce Amerikanci pociniti sve moguce gluposti koje mozete da zamislite, plus jos i neke koje ne mozete da zamislite".

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

"Svaka zemlja koja je zahvaljujuci protekcionistickim merama i pomorskim restrikcijama dosla do takvog nivoa svojih proizvodnih i pomorskih kapaciteta da nijedna druga nacija ne moze da izdrzi slobodnu konkurenciju sa njom ne moze nista pametnije da uradi nego da skloni merdevine sa kojima je dostigla svoju velicinu, da propoveda drugima prednosti slobodne trgovine i da pokajnickim tonom izjavi da je isla pogresnim putem i da je sada prvi put uspela da otkrije istinu", Fridrih List, "Nacionalni sistem politicke ekonomije", 1841.
_________________
General De Gaulle: "Mozete biti sigurni da ce Amerikanci pociniti sve moguce gluposti koje mozete da zamislite, plus jos i neke koje ne mozete da zamislite".

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

Živimo li zato da radimo,ili radimo zato da bi živjeli?

Trošimo li zato što moramo,ili trošimo zato da bi proizvodili?

Radimo li zbog toga da bi proizvodili,ili radimo zato da bi zarađivali?

Proizvodimo li robe i usluge,ili proizvodimo novac?

Ljudi su uvijek u potrazi za poslom,no jednom kad ga nađu,zamrze ga više od bilo čega drugoga na svijetu.

Najveći dio svog životnog vijeka čovjek provede na radnom mjestu,novac koji primi kao nagradu mu nikad nije dovoljan,plaća je uvijek mala i ne dopušta najinteligentnijem stvorenju koje hoda površinom ove planete ispunjenje želja zbog kojih je prije svega uopće i tražio posao.

Većina je ljudi do sada trošila vrlo malo vremena na potragu za odgovorom što je u stvari novac.

Mnogi su ljudi tijekom čitavog radnog vijeka plaćali poreze i doprinose za socijalno i zdravstveno osiguranje smatrajući da će im vlade nakon odlaska u mirovinu davati isplate u novcu i druge naknade.

Nažalost za njih,neke stvari nije moguće proizvesti samo iz obećanja,jedino pitanje koje se ovdje postavlja je koliko će se još povećati šteta u razdoblju između sada i trenutka potvrde bankrota.

Pogrešno se ne može pretvoriti u ispravno novim greškama.

Sada kad je sasvim sigurno da je dati obećanje koje se ne može održati bila katastrofalna greška, oš je sigurnije da se ova greška ne može ispraviti novom greškom,još većom krađom sadašnjih štediša i poreznih obveznika.

Obećanja koja su vlade svijeta dale kreditorima moraju biti prekršena,što prije to bolje!

http://cromalternativemoney.org/index.php/en/media/news/bez-martinija-nita-od-zabave.html
_________________
KIM JONG IL:"AKO SMO JAKI UVEK ćEMO BITI U PRAVU,AKO SMO SLABI UVEK ćE NAS PROGLAšAVATI ZA KRIVCE!"

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

A evo sta se dogadja kada se ugovori o slobodnoj trgovini potpisuju sa zemljama istog ili slicnog ekonomskog stepena razvoja a ne sa mnogostruko razvijenijima...

Suficit Srbije sa zemljama CEFTA
1. jul 2010. | 10:49 | Izvor: Tanjug Beograd -- Srbija je u prvih pet meseci ove godine ostvarila suficit u trgovinskoj razmeni sa zemljama CEFTA sporazuma od 491 milion dolara.

Region CEFTA je jedno od retkih tržišta sa kojima Srbija ima stalni suficit u razmeni, odnosno na koje više izvozi nego što uvozi.

Prema učešću u ukupnom izvozu Srbije, to tržište je drugo po značaju, posle tržišta EU. Srbija je od januara do maja u zemlje CEFTA uglavnom izvozila poljoprivredne proizvode - žitarice, proizvode od njih i razne vrste pića, kao i gvožđe i čelik.

Istovremeno, najviše su se uvozili električna energija, gvožđe i čelik, kameni ugalj i obojeni metali, kao i povrće i voće.

Izvoz Srbije u zemlje CEFTA u prvih pet meseci ove godine iznosio je 1,03 milijarde dolara, a uvoz je bio 539,7 miliona dolara, što znači da je pokrivenost uvoza izvozom bila 191 odsto.

U 2009. godini Srbija je ostvarila suficit u trgovinskoj razmeni sa zemljama CEFTA sporazuma od 1,37 milijardi dolara, što je, takođe, uglavnom bilo rezultat izvoza poljoprivrednih proizvoda.

CEFTA je sporazum o slobodnoj trgovini između Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije, Albanije, Moldavije i UNMIK-a, u ime Kosova.
_________________
General De Gaulle: "Mozete biti sigurni da ce Amerikanci pociniti sve moguce gluposti koje mozete da zamislite, plus jos i neke koje ne mozete da zamislite".

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

"Vi ljudi ste glupi kao kurac,ne možemo vjerovati koliko ste mentalno bolesni,ne možemo se načuditi koliko ste sami sebe sjebali.

Uništavate vaš rodni planet i ubijate se međusobno kako bi bogate bankare učinili još moćnijima.

Imate 7 milijardi pripadnika vrsti,200 država,bezbroj umobolnih vjerskih organizacija i nemate pojma kako sačuvati planet i život na njemu!?!

Ubijate jedni druge;

iako je sve što je Bog stvorio prelijepo,ubijate i druge oblike života unatoč tome što vam to vaše vlastite religije zabranjuju.

Nadamo se samo da će proći još puno vremena prije nego što zaplovite Svemirom jer ste opasne životinje,zli,potkupljivi i pokvareni do srži,agresivni,rušilački,blesavi sebične pederčine.

Nadamo se da nikada nećete uzletjeti s ovog planeta,jer ako to slučajno i uspijete,morat ćemo vas oboriti na isti način na koji vi ustrijelite bijesnog psa,stoga od sad na dalje budite oprezni što radite.

"Odmah nakon rođenja,susrećemo se sa stvarnošću konstruiranom do najsitnijih detalja:

"Učimo kako se odijevati,što jesti,kako pozdravljati,kako se odnositi prema drugima...

Odrastajući niti ne primjećujemo da izvana do nas stiže čitava serija nametnutih normi ponašanja.

Prilagođavamo se svim formalnim aspektima stvarnosti i prema njima usklađujemo naš um.

Neki običaji nam pojednostavljuju život,i što je veća njihova prihvaćenost,to su manji pojedinačni napori za preuzimanje odgovornosti i objašnjavanje vlastitog izbora drugima.

Međutim,postoje aspekti stvarnosti u koje bi trebalo biti uključeno preuzimanje odgovornosti od strane pojedinaca.

Na primjer,odabir najprikladnijeg financijskog sustava i monetarne politike.

U stvarnosti,takve izbore pojedinci ne čine svjesno, zbori ove vrste su nešto u što se ne smije zadirati,nešto što oduvijek postoji kao upravo takvo i takvo mora i ostati sve do sudnjeg dana.

Običnim smrtnicima,uključujući i one starije dobi,nije pružena mogućnost utjecanja na donošenje odluka o ovim najvažnijim aspektima stvarnosti.

Mnogi građani vjeruju da to nije tako jer su obmanuti da glasovanjem iskazuju i ostvaruju svoju političku moć,dok su u realnosti politički kandidati nametnuti nekom višom silom.

Stvar je u ovome:

"Tko odlučuje za nas?

Kome je u interesu zadržati određena ustrojstva i navike?

Na koji način ove strukture u svojim temeljnim aspektima uvijek ostaju nepromijenjene?

Zašto je unatoč prividno trenutnoj,ali u stvarnosti vječnoj situaciji u svijetu u kojoj većina ljudi živi u siromaštvu ili kao žrtva ozbiljnih ekonomskih problema,još uvijek toliko teško razbiti ovako nepravedan monetarno-financijski sustav?

Mi živimo u svijetu koji nam je u biti u najvećem njegovom dijelu potpuno nepoznat.

Naš vlastiti mozak je za nas nepoznanica.

Većina ljudi je oduvijek na prevaru uvjerena i da živi u nekim specijalnim posebnim vremenima, da ekonomija ima neke svoje prirodne zakone koji ju štite,ali kako povijest pokazuje i dokazuje,u stvarnosti,specijalni vremenski period traje od kada kao vrsta živih bića znamo za sebe,a ekonomija nema za glavni cilj sigurnost i blagostanje naroda.

Obmana je dakle proširena po svakom segmentu ljudskog postojanja,čak i onom ekonomsko-financijskom;štoviše,upravo se iz tih područja rađaju najveće muljaže od kojih čovječanstvo pati već vjekovima.

Evo nas dakle na vrhuncu Mount Everest-a u proizvodnji gluposti,točki u kojoj je ponuda budalaština prevazišla količinu potražnje iako je glupost naša osnovna hrana.

Kako će se ovo odraziti na ekonomiju ionako u totalnom kurcu ostaje nepoznanica,ali stoji činjenica da je glupost temelj moderne civilizacije,da je gotovo sve što činimo glupost,od razaranja ambijenta do proizvodnje otrovne hrane,od legaliziranih genocida i ozakonjenog terorizma do uzimanja lijekova od kojih smo još više bolesniji umjesto zdraviji,od masovne hipnoze medijskim reklamnim porukama do masovnog preobraćanja na novu državnu religiju u kojoj je povratak na ropstvo viđen kao korak naprijed prema većoj slobodi i jačoj demokraciji...

Da,da,iako graniči s nemogućim,sve je to, a bogami i više od toga,glupost omogućila...

Profesore Bićanić,da ne vrijeđam majmune,tko je taj Homo stupidus što nas je naveo da ratujemo ne samo protiv naše majčice Zemlje već i protiv samih sebe;tko je taj papan koji nas je uvjerio da je proizvodnja škarta zadnje kvalitete crnčenjem od jutra do sutra, i potrošnja istog smeća koje uistinu nikom od nas nije potrebno,najbolji način upravljanja prirodnim resursima i našim radnim i slobodnim vremenom?

Tko je taj degenerik koji je ugušio neograničenu ljudsku maštu i svojim planom fantastičnu kreativnost ljudskog roda pretvorio u samo jednu sposobnost, totalnu ovisnost o generiranju profita za par bogatih bankarskih dinastija u čijim rukama je ionako sav novac ovog svijeta?

Profesore Bićanić,to što je stoljećima duga evolucija proizvela onaj rezultat u kojem je jedina svrha postojanja ljudskog roda ta da super bogate kriminalce činimo još bogatijima,ne samo da nije nimalo zabavno,to je i jebeno glupo".

Anti-Jenki · Legenda Član od: 08 Jan 2009 Komentari: 264

Nebojša Vuković

Kako su bogati postali bogati, a siromašni još siromašniji

Prikaz knjige: Erik S. Reinert, Globalna ekonomija – kako su bogati postali bogati i zašto siromašni postaju siromašniji, Čigoja, Beograd 2006.

Pitanje o bogatstvu i siromaštvu različitih naroda i društava ugledni norveški ekonomista i pisac ove knjige Erik Reinert postavio je sebi još pre četrdeset godina kada je kao gimnazijalac posetio Peru. On je tada uočio kontrast između oskudice koja je vladala u glavnom gradu Limi i vrlo pristojne produktivnosti Peruanaca koji su radili kao šoferi, prodavci, frizeri ili hotelijeri. Dakle, lenjost ili niska produktivnost nisu uzrokovali svuda primetnu bedu u toj državi. Docnije, nakon sagledavanja istog problema u nekim drugim zemljama Trećeg sveta – nesrazmere između stepena produktivnosti i nivoa blagostanja, Reinert je odlučio da napiše knjigu koja će dati odgovor na vrlo prosto pitanje: “Zašto šofer u Frankfurtu ima realnu platu 16 puta veću od plate podjednako efikasnog šofera u Nigeriji, kao što je nedavno Svetska banka izračunala?” (str. 6). Drugim rečima, autor ove nevelike studije od 156 strana rešio je da, barem delimično, razjasni jedan od fundamentalnih problema svake ekonomske i socijalne teorije – šta je to što uslovljava da neka društva žive u izobilju, a druga pak u bedi i oskudici.

Reinert već u uvodu knjige ulazi u srž problema, konstatujući da je Engleska, uprkos savetima Adama Smita o slobodnoj trgovini, čitav vek bila zabarikadirana iza više uvoznih carina nego Francuska, koja se inače tretirala kao tvrđava protekcionizma. Danas, dok Džordž Buš propoveda slobodnu trgovinu, Sjedinjene Države subvencionišu svoju poljoprivredu i štite svoja visokotehnološka preduzeća. Postoji ogroman jaz između retorike i stvarnosti, odnosno, kako tvrdi Reinert, “bogate države imaju tendenciju da siromašnima nameću teorije koje one same niti koriste, niti su ikada koristile” (str. 10). Prema njemu, postoje dve glavne grupe ekonomskih teorija, i ekonomisti se odlučuju za jednu ili drugu grupu zavisno od toga da li daju savete sopstvenoj deci ili deci u Africi. Teorija koja je danas vladajuća proriče da će slobodna trgovina stvoriti izjednačavanje cena faktora proizvodnje ili, drugačije rečeno, da će cene radne snage i kapitala biti iste u celom svetu. Taj stav se zasniva na već čuvenom postulatu o “komparativnim prednostima” i specijalizaciji u određenim delatnostima u kojima je pojedinačna zemlja efikasnija od drugih. Po ovoj teoriji, ako bi i ostale nacije prihvatile isti princip i bavile se samo onim delatnostima gde imaju komparativne prednosti, svi bi bili na velikom dobitku – svetska trgovina bi se odvijala na bazi optimalnih cena, i svako bi imao koristi, bilo u svojstvu prodavca ili kupca robe i usluga. Prema tome, za decu iz Afrike sledio bi (hipotetički) savet da ostanu pri proizvodnji recimo kafe ili banana, jer tu leže njihove komparativne prednosti. Međutim, kako lucidno zapaža ovaj Norvežanin, “malo koji ekonomista bi danas rekao svojoj deci da je svejedno da li će započeti svoju karijeru kao advokati ili kao spremačice jer je 'izjednačavanje cena faktora proizvodnje' odmah iza ugla ili zato što imaju 'komparativnu prednost' u tim delatnostima. U ličnom životu makroekonomisti uviđaju da je izbor ekonomske delatnosti ključan za životni standard njihove dece [ ... ] Na nacionalnom nivou, standardna ekonomska teorija 'dokazuje' da će jedna imaginarna nacija sastavljena samo od spremačica biti podjednako dobrostojeća kao nacija sastavljena samo od berzanskih brokera. Ekonomisti, dakle, decu u Africi savetuju na osnovu potpuno drugačijih shvatanja od onih koje koriste kada savetuju sopstvenu decu” (str. 11).

Prva grupa ekonomskih teorija, inače dominantnih u svetu, zasniva se na metaforama preuzetim iz fizike (recimo teorija 'nevidljive ruke' koja drži Zemlju u orbiti oko Sunca, ili metafora ravnoteže iz fizike 1880-ih godina). I dok su sami fizičari napustili ovakva shvatanja, u ekonomiji se ona tvrdoglavo održavaju i stvaraju teoriju koja se gradi odozgo nadole, odnosno “pretpostavke iz sveta fizike nameću se stvarnosti. Tu teoriju ekonomisti koriste kada se obraćaju afričkoj deci” (str. 11). Druga grupa ekonomskih teorija zasniva se na iskustvu i gradi se odozdo nagore. Modeli iz ove grupe često se baziraju na biološkim metaforama i kvalitativnom razumevanju koje se ne može kvantifikovati (str. 12). Ovde dolazimo do ključne razlike između ove dve grupe teorija ili, prostije rečeno, između “fizičkog” i “biološkog modela”. Kako tvrdi Reinert, “za razliku od modela iz fizike, kod kojih je ekonomska politika ista i nezavisna od konteksta (situacija u kojoj se nalazimo je nebitna), biološki modeli daju različite predloge zavisno od situacije u kojoj se država nalazi. U nekim slučajevima je slobodna trgovina veoma dobra, u nekim ne” (str. 13). Norveški teoretičar nije pristalica samo jednog modela, on ističe njihovu komplementarnost, ali, kako se odmiče u čitanju knjige, može se uočiti naklonost ka tzv. biološkoj metafori.

Bazična odlika prve grupe teorije (“fizičkog modela”) jeste visok nivo apstrakcije. Adam Smit je, po Reinertovim rečima, odstranio iz svoje teorije fenomen proizvodnje pošto nju i trgovinu svodi na tzv. rad. Dejvid Rikardo je nastavio Smitovim stopama sa još apstraktnijom teorijom koja se temelji na “ radu ” – veličini bez ikakvih kvaliteta – kao merilu vrednosti. Najzad, tragajući za rešenjima za probleme kapitalizma, Karl Marks je usvojio Rikardovu radnu teoriju vrednosti, inače potpuno stranu nemačkoj ekonomskoj misli i tradiciji. Po Reinertu, i liberalne i komunističke ekonomske teorije su iznikle iz Rikardovog apstraktnog sistema i stoga ih opterećuju slične slabosti. One su zanemarile takve pojmove kao što su novo znanje, inovacije, preduzetništvo, vođstvo i sposobnost organizacije. Kako tvrdi Reinert, “na osnovu svog zajedničkog porekla u Rikardovom imaginarnom, statičkom svetu bez trenja, ni komunistička ni liberalistička teorija državi ne daju neko posebno mesto. Kod Marksa država treba da nestane” (str. 19).

Nešto dalje, on smatra da “zbog bliske veze između komunističke planske ekonomije i liberalizma, ekonomistima je lako da idu od jedne do druge političke krajnosti – od toga da budu levo orijentisani rikardijanci, do toga da budu desno orijentisani rikardijanci. Na izvestan način ova dva krila rikardijanaca predstavljaju zajednički front protiv alternativne ekonomske teorije zasnovane na iskustvu, teorije koja se fokusira na strane, nerikardijanske elemente kao što su istraživanje, inovacije, preduzetništvo i vlasništvo” (str. 20).

Reinert ističe kao posebnu slabost tzv. standardne teorije preteranu upotrebu kvantifikacije, jer “korišćenje matematike suzbija kvalitativno razumevanje”.

Značajan deo njegove analize kritički je usmeren na preteranu šematizaciju i neumereno apstrahovanje – bitne odlike radova klasičnih liberalnih ekonomista poput Adama Smita. Kako kaže, sa Adamom Smitom iz ekonomskih modela su nestala tri bitna pojma koji su neophodni za razumevanje ekonomskog rasta. Pre svega, to je pojam inovacija ili novih dostignuća , zatim, sa Smitom ekonomski rast nije više sinergijski fenomen (drugim rečima, njegovoj teoriji nedostaju strukturne veze: recimo, plata frizera zavisiće od proizvodne strukture u državi čiji je žitelj – što su inovativnije delatnosti i što je dinamičnija ekonomija, i dotični frizer će dosegnuti viši životni standard), i konačno, sa Smitom nestaje shvatanje da su privredne delatnosti kvalitativno različite kao nosioci ekonomskog rasta. Današnja teorija globalizacije smatra, po Reinertu, da su različite privredne delatnosti “ kvalitativno iste kao nosioci privrednog rasta” , što je kobna zabluda, jer skupljanje perja i proizvodnja kompjutera ne mogu prizvesti jednake učinke, ma koliko neka zemlja uživala u komparativnim prednostima kod skupljanja perja.

Šta se u globalnoj ekonomiji dešava sa zemljama koje se specijalizuju za uzgoj recimo malina ili banana, ili za vađenje određenih ruda? Kao snažne argumente za globalizaciju, Reinert navodi tri razloga: efekat tzv. ekonomije obima (što je veće tržište i što više možemo da proizvedemo, roba će imati niže troškove proizvodnje); zatim, tu su tehnološki razvoj i inovacije (kod velikih tržišta troškovi inovacija i istraživanja se mogu raspodeliti na veći broj potrošača, pa će sve u ukupnom skoru biti jeftinije); i konačno, postoje argumenti sinergije i klastera (znanje najviše napreduje kada više preduzeća, i komplementarnih i konkurišućih, rade zajedno). Međutim, “države koje se specijalizuju za izvoz sirovina doći će pre ili kasnije do suprotnog efekta od ekonomije obima, naime do opadajućih prinosa” (str. 62). Ako izvozite proizvode sa visokim fiksnim troškovima (recimo avione ili kompjutere), onda možete očekivati i efekte ekonomije obima (što više prodate proizvoda, smanjujete njihovu cenu proizvodnje i dobijate prednost nad konkurentima). Osim toga, stvarate velike barijere za nove takmace i zato je jako teško konkurisati firmama poput Microsoft - a . Ali ako se povinujete teoriji komparativnih prednosti, ako u jednoj državi nema alternativnog tržišta rada, ako nema industrije, onda će stanovništvo morati da živi samo od prirodnih resursa. Kako slikovito objašnjava Reinert, “posle određene tačke, biće potrebno sve više i više rada da bi se dobila ista količina sirovina. Nastaće pritisak na plate. Zamislimo, na primer, da je Norveška najbolja država na svetu u gajenju šargarepe i da zbog toga nemamo nikakve druge privredne delatnosti. Pošto bismo iskoristili najbolju zemlju, šargarepe bismo morali da gajimo na sve lošijoj i lošijoj zemlji. Svaka nova tona šargarepa bila bi skuplja i skuplja ( podsetimo se za trenutak, kod kompjutera vlada obrnuto pravilo, prim N. V. ), ali cena na svetskom tržištu ne bi reagovala na to. Što bismo se više specijalizovali, utoliko bismo bili i siromašniji” (str. 63). Nešto dalje, navodeći primer Australije, koja je uprkos bogatim prirodnim resursima izgradila industrijski sektor koji po efikasnosti nije konkurentan engleskom ili američkom, Reinert zaključuje da “alternativno tržište rada u industriji obezbeđuje minimalnu platu, koja čini da nećemo sve dublje tonuti u siromaštvo ili istrebiti ribu iz mora i istrošiti rudnike. Država koja se specijalizuje za prirodne resurse – bez alternativnog tržišta rada u industrijskom i uslužnom sektoru – doživeće, dakle, suprotan efekat od onog koji doživljava Bil Gejts: što više poveća proizvodnju, utoliko će proizvodnja svake dodatne jedinice biti skuplja” (str. 63).

U skladu sa ovom šemom, u svetu se formira dihotomna geoekonomska struktura. S jedne strane, “bogate države će zasnivati svoju privredu na novom znanju i inovacijama kod kojih vlada zakon rastućih prinosa (ekonomija obima). Dakle, njihove prednosti u svetskoj trgovini biće u komparativnim prednostima koje su stvorili ljudi. Siromašni će se specijalizovati za komparativne prednosti koje je stvorila priroda, koje će pre ili kasnije davati opadajuće prinose, jer je jedan od faktora proizvodnje dat prirodom i Gospodom Bogom, u ograničenim količinama i sa različitim kvalitetima (zemlja, nalazišta rude, jata riba)” (str. 64).

Kada se sa terena prakse pređe na teorijski nivo, može se lako uvideti, prema Reinertovom mišljenju, da je debata o globalizaciji “nastavak binarne argumentacije iz hladnog rata. Tržište je dobro, država i plan nisu”. Međutim, u stvarnosti, okolnosti uopšte nisu tako jednostavne kako se to često zamišlja. Po mišljenju ovog Norvežanina, “bogatstvo nacije će zavisiti od toga šta ona proizvodi”. Što se tiče slobodne trgovine, ona nije apsolutni lek, jer ako je danas ona korisna, recimo za Norvešku, za neku drugu naciju, koja se nalazi u nekoj potpuno drugačijoj situaciji, ta ista slobodna trgovina može biti krajnje destruktivna. Nažalost, kako konstatuje Reinert, “današnja ekonomska teorija je toliko apstraktna da nije u stanju da uzme u obzir situaciju u kojoj se pojedinačne zemlje nalaze. Zbog toga se isti ekonomski lek prepisuje svim državama, nezavisno od njihove situacije” (str. 71).

Od ekonomskih teoretičara koje Reinert posebno uvažava i citira izdvojili bismo dvojicu – Vernera Zombarta i Fridriha Lista. Kod Zombarta, Reinert posebno naglašava njegovu teoriju o “pokretačima” kapitalizma u koje spadaju: preduzetnik (osoba sa inicijativom da se nešto proizvede ili stavi u promet); država (tvorac institucija – zakona, infrastrukture, škola, univerziteta i sl.); i konačno, proces mašinske proizvodnje (mehanizacija i povećavanje efikasnosti produkcije). Tek u “pomoćne faktore” spada ono o čemu naši (srpski) ekonomisti pričaju do besvesti: kapital , radna snaga i tržišta . Kako zapaža Reinert, “oko toga da je kapital sam po sebi, bez inovacija i preduzetništva, sterilan, slažu se i konzervativni Šumpeter i radikalni Marks. Bez ljudske volje i inicijative, kao što je slučaj u životinjskom svetu, kapital, radna snaga i tržišta su besmisleni pojmovi” (str. 74).

Nakon Drugog svetskog rata usledila je žestoka formalizacija ekonomije, a matematika je postala glavno sredstvo komunikacije. Ekonomija se udaljila od nauka poput sociologije, a približila se naukama kao što je fizika. Ipak, mnoge faktore kao što su preduzetništvo ili inicijativa nije moguće kvantifikovati i svesti na brojeve ili simbole. Kvantifikaciji podležu samo Zombartovi pomoćni faktori: kapital, tržište i radna snaga. Shodno tome, novoklasičari su prestali da izučavaju pokretače kapitalizma i sav svoj intelektualni napor su usmerili ka analizi pomoćnih faktora. Na kraju, došlo se čak i do toga da jedan od zagovornika globalizacije Martin Volf tvrdi za Zombarta da je fašista i marksista (str. 74–75).

Prevodeći rezultate teorije na praksu, stiglo se, kako reče jednom prilikom Šumpeter, do banalnog shvatanja da je sâm kapital pokretač kapitalizma. Počelo se verovati da se može stvoriti kapitalizam “šaljući kapital u siromašne zemlje gde nema ni preduzetništva, ni državne politike, niti bilo kakvog industrijskog sistema. Rezultat toga je da pozajmljujemo pare siromašnim državama sa kamatama koje su daleko iznad prinosa koje mogu da postignu specijalizujući se za sirovine” (str. 76).

Drugi teoretičar kojeg Reinert naročito uvažava je svakako Fridrih List. Njegove preporuke su posebno aktuelne danas, kada se grubo i bez ustezanja nameće jedan te isti kalup ekonomske politike (nema državne intervencije, nema protekcije, princip “otvorenih vrata”) svim zemljama, bez obzira na to da li je reč o bogatim ili siromašnim članicama svetske zajednice.

Reinert navodi osnovne Listove preporuke koje se tiču vođenja privredne politike u jednoj zemlji. U početnoj fazi nacija mora proći kroz period slobodne trgovine radi povećanja tražnje za industrijskom robom. Nakon toga, sledi interval u kojem male države izgrađuju sopstvenu industriju uz odgovarajuću zaštitu. U sledećoj fazi treba da nastupi integracija sve većih geografskih oblasti na istom stupnju razvoja. Tek nakon ovog (trećeg) stadijuma, kada sve nacije imaju konkurentan industrijski sektor, može doći do globalne slobodne trgovine (str. 108).

Oslanjajući se na Zombartove i Listove uvide, Reinert dolazi do zaključaka koji u eri apsolutne dominacije neoliberalnog diskursa mogu izgledati potpuno jeretički. Recimo, norveški stručnjak konstatuje da će ljudi u zemlji sa neefikasnim industrijskim sektorom živeti daleko bolje od ljudi u zemlji bez industrije. Nešto dalje, on tvrdi da je veliki problem sa globalizacijom onako kako se ona danas sprovodi u tome “što države koje bivaju deindustrijalizovane doživljavaju drastičan pad prihoda. U većini zemalja Latinske Amerike plate su dostigle vrhunac otprilike u isto vreme kad i u Peruu. Oni su bili najbogatiji kada su prema Svetskoj banci sve pogrešno radili , kada su štitili neefikasnu industriju. Isto se odnosi i na više zemalja u Aziji, kao što je Mongolija, i na većinu zemalja Drugog sveta, uključujući i Rusiju” (str. 109).

Sumirajući svoje analize, praktična iskustva različitih zemalja i teorijsko nasleđe niza ekonomskih mislilaca, Reinert tvrdi da postoje dva puta za planetarnu ekonomiju. Prvi model pretpostavlja globalizaciju i tržišta rada, što bi u perspektivi prouzrokovalo da milijarde siromašnih nagrnu u zemlje blagostanja koje su tokom istorije vodile merkantilističku politiku. To bi verovatno dovelo do velikog pada plata u bogatom delu sveta. Drugi obrazac jeste alternativna strategija globalizacije, zasnovana na sugestijama Fridriha Lista. Listov projekat podrazumeva integraciju u slobodnoj trgovini sve većih regiona na istom nivou razvoja. Drugim rečima, siromašnim zemljama se mora omogućiti da vode istu onu politiku koju su nekad vodile danas bogate i moćne zemlje. Krajnji rezulat bi mogao biti da svi imaju komparativne prednosti, ali ne u proizvodnji sirovina, već u znanju (str. 133).

S obzirom na preovlađujuće teorijsko usmerenje kod naših profesora ekonomije, “eksperata”, privrednih “analitičara” i ministara koji su svoj “razvojni put” počeli od “tetkinog kauča”, pravo je čudo da se prevod ovakve knjige uopšte pojavio u Srbiji. Za mnoge od njih Reinertovo pozivanje na filozofe poput Ničea ili Gadamera, ili na ekonomske mislioce iz 17. veka, kao što su Antonio Sera ili Zekendorf, moglo bi izgledati kao “čista ekscentričnost”, dok bi zalaganje za veću ulogu države i fleksibilan pristup slobodnoj trgovini verovatno bilo ocenjeno kao anahronizam.

Tokom naše tzv. tranzicije, nad Srbijom je prohujao turboliberalni uragan, koji je mnoga preduzeća “okitio” sa već čuvenim katancem na ulaznoj kapiji. U isto vreme smo slušali priče o tome kako će nas upravo uzgajanje šljiva i malina, branje šumskih proizvoda (pečurki i lekovitog bilja) i slične delatnosti (gde uživamo “komparativne prednosti”) “podići” i izvući iz stagnacije. Danas, kada se konačno shvatilo da se bez solidno razvijenog industrijskog sektora ne može ući u društvo bogatih država, kroz razne olakšice i beneficije, mi bukvalno plaćamo strancima da podižu fabričke pogone po Srbiji. Neoliberalni koncept, koji bez milosti “gura” domaća preduzeća da se “takmiče” sa onim inostranim, ne ostavlja svoje negativne posledice samo u domenu ekonomije, već i na socijalno-političkom planu. Tako je recimo, veliki priliv uvozne odeće i obuće “oduvao” sa domaćeg tržišta mnoge srednje i sitnije proizvođače konfekcije iz Novog Pazara i okoline. Tamošnja omladina je sve teže pronalazila bilo kakav posao, a pojedinci su izlaz iz socijalne bede i egzistencijalnog očaja počeli da pronalaze u skraćivanju čakšira i puštanju brade bez brkova – u sredini koja se nikada nije posebno isticala verskim fundamentalizmom dobili smo vehabije.

Reinertova knjiga nas opominje da ukoliko želimo da budemo deo razvijenog sveta, naše komparativne prednosti treba da budu znanje, nove tehnologije, inovacije i agresivni preduzetnički duh, a ne plodno tlo, rudna nalazišta ili jeftina radna snaga. Iz njegove studije može se posredno zaključiti da je bolje da se u svetu prepoznajemo po sofisticiranom industrijskom proizvodu, nego po malinama, bureku ili pečurkama. Naravno, i poljoprivredni proizvodi treba da budu važan deo našeg izvoza, ali poljoprivreda ne može biti supstitucija za industrijski sektor koji treba da bude “kičma” srpske ekonomije. Tek sa razvijenom industrijom, jakom poljoprivredom i snažnim uslužnim sektorom, uz gustu mrežu zdravstvenih, obrazovnih, naučnih i kulturnih institucija, Srbija može pretendovati na ulogu lidera u južnoj Evropi. U suprotnom, bićemo samo sirovinski privezak razvijene Evrope, čiji će žitelji preko leta dolaziti u “egzotičnu” Srbiju da se malo “izduvaju” na Egzitu ili u Guči.

Zbog niza zanimljivih stavova i analiza Reinertovu knjigu t r eba svakako pročitati. Ona opominje, podstiče na razmišljanje i preispitivanje i, što je najvažnije, razbija uobičajene predrasude o tome kako funkcioniše planetarna ekonomija. Njena analitičnost, kritički duh i inventivnost mogu biti obrazac i za domaće ekonomske pisce koji često, umesto da prosvećuju, srpsku čitalačku publiku “hipnotišu” trivijalnim istinama i “gotovim” rešenjima.
_________________
General De Gaulle: "Mozete biti sigurni da ce Amerikanci pociniti sve moguce gluposti koje mozete da zamislite, plus jos i neke koje ne mozete da zamislite".

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

Lolek i Bolek · Patriota Član od: 05 Feb 2009 Komentari: 471

Institucionalni Bog u kojeg toliko slijepo vjerujemo Facebook nacijo,od nas je prinudom stvorio efikasne,profesionalne i nagonske potrošače.

To je naša građanska dužnost - potrošnja!

Potrošnja je najnovija globalna moda.

Jedina preostala iskrena vrijednost Facebook nacije je potrošnja,zombiji koji troše novac kojeg nemaju na stvari koje im nisu potrebne.

Metafizičari nam govore da osobni DNK sastav određuje nečiju svijest,i obratno,nečija svijest određuje nečiju DNK strukturu.

Napadni jedno,napao si i drugo;poboljšaj jedno,poboljšao si i drugo.

Moderna znanost potvrđuje vitalne veze između naše tjelesnosti i duhovnosti i priznaje da naša DNK struktura izravno odražava našu svijest.

Ovo nam pomaže da svojevoljno aktiviramo ono što znanost naziva DNK "smeće", povećavajući našu individualnu svijest.

Što više toga saznajemo o negativnim namjerama mračnih sila našeg svijeta,više se duhovno budimo i više našeg DNK "smeća" se aktivira,osim ako u nama ne prevladava strah za vrijeme tog procesa buđenja.

Strah u nama blokira mogućnost bilo kakvog proširenja svijesti,čime je razjašnjeno stalno i univerzalno promoviranje straha od strane privatnog međunarodnog monetarnog i bankarskog kartela i korporativnih medijia;što je rezultiralo teškim zaostajanjem u buđenju naše univerzalne svijesti.

Tiha i mekana oružja globalne elite za masovno uništenje DNK su svuda oko nas.

Osiromašeni uran,kemijski tragovi na nebu,droge i lijekovi,cjepiva,genetski modificirana hrana,fluorid,aspartam,psihotropne tvari a sada i skeneri koji otkrivaju gola tijela;imaju zajedničku svrhu - oštećenjem DNK onemogućiti naše buđenje pred njihovim zločinima.

Sve će biti onako kako smo zaslužili da bude,upravo onako kako na kraju i treba biti.

Facebook nacijo,prestani se brinuti o tome što misliš da loši momci mogu učiniti i zabrini se nad vlastitim aktivnostima unutar sheme sopstvenog postojanja.

Danas je jedina svrha postojanja i življenja ta da trošenjem našeg životnog vijeka na proizvodnju i konzumiranje sranja koja nikome u stvarnosti nisu potrebna činimo nekolicinu pojedinaca globalne elite još bogatijima iako je sav novac na svijetu ionako u njihovom posjedu.

Sve nevolje koje nas danas još uvijek muče,uzrokovane su monetarnim sustavom kroz kojeg je globalnoj eliti omogućeno da izdavanjem neograničene količine novca iz nule u obliku duga,sebi prisvaja proizvodne kapacitete cijele zajednice i uživa u plodovima njenog rada.

Osim toga,poznato je da se nekih 97 posto svih svjetskih transakcija obavlja u čisto špekulacijske svrhe,tek je otprilike 3 posto razmjena pravih proizvoda i usluga.

U 2010 godini, danas,kad smo tehnološki sposobni ostvariti najveći san svih generacija koje su ikad nastanjivale ovaj planet,i ispuniti potrebe svih homo sapiensa a najteži dio tog posla prepustiti robotima i strojevima koje smo ako se toga Facebookovci još uvijek sjećate zbog toga i izmislili;za čovjekov povijesni korak nedostaje novca unatoč tome što ga nikad prije nismo imali više,i što ga nikad prije nismo tako lako stvarali iz ničeg.

Koga uopće još uvijek zanimaju ove blesave igre Facebook nacijo?

To su samo igre,u tvojoj glavi,igre poput onih kojima zavaramo našu djecu kad postanu dosadna.

Ekonomija je igra, eligija je samo igra.

Zakoni,država,odgovornost,sve je to samo igra.

Na kraju krajeva,ako je sve samo igra,zašto onda uopće čitaš ovo Facebook sapiens?

Što nije u redu s tobom Facebook nacijo?

Da li ste facebookovci izgubili svaki interes za istinu?

Da li je za tebe najlakše ipak samo ostati priglupi potrošač i prepustiti se tvojim dominatorima niskih pobuda - mega trgovačkim centrima za pranje mozgova?

Ako pogledate u medije, ad horizontom se nadvijaju oblaci svakakvih vrsta zla.

No usporedo se dešavaju i mnoge dobre stvari.

Ne možemo si dopustiti da nas nadvladaju mračne sile zla dok pod suncem postoje dobri ljudi poput na primjer onih kojih su pokrenuli pokrete alternativnih valuta.

"Veliki događaj" ne smijemo shvatiti samo kao neku veliku zavjeru koju su zakuhali elitni globalisti,u "velikom događaju"

Facebook narode moramo prepoznati signale da se trebamo ujediniti,voljeti,podržavati i pomagati jedni druge.

Ako budemo zauzeti kao i do sada traženjem nadolazećeg u medijskom svemiru,ovom ubojstvu kojeg su počinile tajne službe,sljedećem 11 rujnu narednom Hladnom ratu ili predstojećim izborima,propustit ćemo "glavni događaj" u našem vlastitom duhovnom razvoju.

Ako još uvijek niste sigurni što će "veliki događaj" biti,onda facebookovci nemojte to pitati Jadranku Kosor,pitajte to ljude kao što je Aljosa Duric.

http://cromalternativemoney.org/index.php/en/media/news/djeca-matrixa-izgubljena-facebook-nacija.html
_________________
KIM JONG IL:"AKO SMO JAKI UVEK ćEMO BITI U PRAVU,AKO SMO SLABI UVEK ćE NAS PROGLAšAVATI ZA KRIVCE!"

Domene | Spletno gostovanje | Reseller gostovanje | EMAIL gostovanje SSL certifikati | Spletne aplikacije na klik | Brezplačna spletna stran (Website Builder) | WordPress gostovanje Spletne strani, brezplačna izdelava in namestitev | Poceni letalske karte | Letalske karte | Poceni hoteli

Domene | Spletno gostovanje | Reseller gostovanje | EMAIL gostovanje
SSL certifikati | Spletne aplikacije na klik | Brezplačna spletna stran (Website Builder) | WordPress gostovanje
Spletne strani, brezplačna izdelava in namestitev | Poceni letalske karte | Letalske karte | Poceni hoteli